Heaven, Hell and Payment Methods

Last week of January appears to throw interesting news all-round. As we are still in the last week of January this year, we have to make do with a couple of fantastic news items that surfaced in the last week of January in the earlier years. The real connection between audits and surfacing of these news items is not yet known, but let us all be assured that research is in progress and results may be out in the last week of January. Month of the publication of results is known, but year is not yet revealed. 

The first such item came up in June, 2023 though the actual event culminated on 22nd January, 2022. The case was widely reported by the mainstream media in India and BBC did it for rest of the world. A man by name Ankush Dutta, hailing from North East India, checked into a 5-Star  Roseate Hotel near the Indira Gandhi International Airport in Delhi on 30th May, 2019. He stayed in the hotel for two years, 603 days to be exact. He checked out on 22nd January, 2022. There is nothing special in this except that it was an unusually long stay at the hotel. It made news because he did not pay even a paisa or a dime though he had run up bills amounting to Rs. 58 lacs or USD 70,000. 

It came to the knowledge of the top management of the hotel through an audit report in June, 2023. The audit report used the usual language while reporting the issue. It said that "the bills were forged, deleted, added and falsified with a large number of entries in the account of the guest in the Opera Software system of the hotel". The hotel rules required that as soon as the dues of a guest crossed Rupees 50,000 he would be pushed for payments. Somehow dues of this man were always missing in the amounts due reports presented to the top management. The management doubted collusion by staff of the hotel and filed a police complaint.

*****

Then there was another case in January, 2024. A woman, Jhansi Rani Samuel from Andhra Pradesh, registered as a guest on January 30, 2024 at the 5-Star Pullman Hotel in Aerocity, Delhi. It was told that her husband was a doctor in New York, USA. She stayed for only 15 days. She used the Spa facility at the hotel with a counterfeit Identity Card as Isha Dave. Hotel bill was Rupees 5,88,176 and the Spa bill was Rupees 2,11,708 thus totalling Rupees 7,99,884, only sixteen rupees short of eight lakh rupees mark. 

She showed payments made to the hotel on the bank's App and checked out. During subsequent reconciliation of accounts, it was found that the payments shown to have been made on the bank's App never reached the hotel accounts!

*****

It is common knowledge that though the entire hotel may be given a particular rating, say 5-Star, the room tariffs vary according to the area of the different rooms, amenities in them as well as usage of other additional facilities provided in the hotel complex. Certain facilities are common to all while some others are optional. The more luxuries you use, the more you pay. The more you eat and drink, the more you are charged. So, guests staying there for the same period pay different amounts in bills. Conversely, guests going there with the same amount of money in their pockets or purse can stay for different periods depending on the facilities they use. 

We have many descriptions in our ancient texts about the varied luxurious facilities one can enjoy in the Heaven. A common belief we derive from those descriptions is that the Heavens (may be one Heaven, but different types of rooms!) are much more luxurious than the Star hotels we have on this earth. This being the case, it will be interesting to think of the method of payments there as against paying the star hotels on earth. Also, possibilities of escaping payments after enjoying the luxuries like the two adventurous guests we saw in the Delhi hotels.

One cannot just talk of Heaven and get away with it. There is as well as Hell to pay. Therefore, it becomes necessary to think of payment methods in Hell as well. Surely, the tariffs must be different in Hell also. For example, charges for getting fried for one hour in 200 degree Celsius hot oil cannot be the same as being fried for four hours in 400 degree Celsius hot oil. 

*****

Our ancient texts have given very clear details about the systems of payments in Heaven as well as Hell. In fact, Hell complex has seven different levels. "Garuda Purana" exclusively deals with the systems in Hell, though there are many other references in numerous other texts as well. The many amenities available in Heaven as well systems of payment in Heaven is available in similar numerous texts.

In a way, though none of us have been to either destination in our present lives so far, we can confidently talk about payments systems in both, as the details are available in plenty as also in clear terms.  

Modren man may pride himself as being an inventor of many payment methods. Starting from barter system, coins, currency notes and then progressing to credit/debit/pre-paid cards and other electronic payments etc. But ancient times had even more authentic and fool-proof payment systems in both these destinations. What is even more interesting is that there is no possibility of escaping payment like the two guests at the Delhi hotels. 

*****

Entry into Heaven is strictly regulated through Pre-paid cards. Other payment methods like credit cards or EMI methods are strictly prohibited. Chapter 9 Verse 21 of Bhagavad Gita clearly enunciates the principle "Ksheene Punye Martyalokam विशन्ति"  ("क्षीणे पुण्ये मर्त्यलोकं विशन्ति") (ಕ್ಷೀಣೇ ಪುಣ್ಯೇ ಮರ್ತ್ಯಲೋಕ0 ವಿಶಂತಿ), meaning that entry into Heaven is based on pre-earned punya-basis and once the punya is exhausted there is automatic checkout with free and immediate transportation back to the mortal earth. There is no system of using a facility, running a bill and then making or escaping payment. 

A guest has to pre-load the card with punya points while living on earth. Higher the points earned and loaded, better facilities can be utilised and the stay can also be longer. 

All entry points for various facilities there have automatic entry gate machines that deduct the payable punya from the prepaid punya card and allow entry only thereafter. Thus there is no possibility of colluding with the staff there and managing to escape with non-payment or under-payment. There is also no escape until the next audit and managing to move far away before the audit reports are out. Very efficient system indeed!

*****

What is the system of payments in Hell? System in Hell is even more efficient than Heaven. Garuda Purana exclusively gives even minute details. It is like buying pre-paid coupons for purchasing items in a regulated shop. The system mandates that once the coupon is purchased it cannot be lost, torn and thrown or transferred to someone else. The item, facility or amenity cannot be refused or escaped. The coupon sticks to the earner/purchaser and goes away only after 100 per cent utilisation. 

Even thinking of any attempt to escape by colluding with the staff there will automatically generate additional coupons making additional usage compulsory. The final exit is only after clearance by the audit department there. There is a system of Concurrent Audit in use and there is no time lag between availing of facilities and audit sometime thereafter.

***** 

What about those who do not believing in existence of Heaven or Hell? There appears to be another system of "On-location Programs" on earth itself. As this piece has become quite lengthy, let us consider it in detail at some other time.

Butterflies Are Here

The elderly gentleman had just returned from a trip to a beautiful location in the hills. The trip had enhanced his energy levels as visiting the place brought memories of earlier visits and finding that the forests with its trees and herbal wealth, flowing clean rivers and fantastic scenery quite intact even after several decades. When he shared this thrill with his friends who hailed from that area, they corrected him by pointing out that the forests were much thicker then, but many trees have been illegally felled over the years. The forests look intact from the roads, but when one ventures deep into them the real destruction brought in by the greedy man can be understood. This was indeed the real picture, but still whatever left in the nature was in itself a thrilling sight for a city dweller indeed. 

Visit was great in itself but the early morning winter chill of the hilly region had affected the throat and breathing was somewhat difficult. Ignoring the same would have been dangerous as the polluted city air was likely to contribute its own share and aggravate the trouble. He remembered the friendly and ever smiling Pulmonologist in the big hospital of the city, who had treated and brought him out of difficulty on an earlier occasion. The hospital reception gave an urgent appointment for the next day. He was glad that consultation from a familiar doctor would be available immediately.

***** 

The large hospital was established some four decades ago basically to take care of serious road accident victims or other types of accidents, as well as those undergoing trauma due to various reasons. The hospital had made a great name in treating such patients very effectively. The morning hours were indeed very busy at the hospital with large inflow of patients. There were also emergency arrivals of accident victims. When we read about an accident in the. newspapers or watch on the TV, it is yet another news item for us. But for the ones who suffer the accidents, and their families and friends, it is indeed a vey difficult situation. We all know this by our experiences when someone in our close circles had such accidents. 

The supervisor at the reception hall was very efficient and moved around guiding her staff as well as patients. It was heartening to note that elderly patients received special attention. In fact, the overall awareness in society for providing preferential treatment to senior citizen appears to have strengthened in the last few years. The gentleman was guided through the formalities of registration etc. quickly and sent to the specialists enclosure in a few minutes. 

The specialist doctor remembered the patient and recalled the earlier medical history despite long gap and checked the lungs using a stethoscope and other usual test methods. In order to find the exact level of congestion in the lungs she advised a X-ray of the chest. X-ray section was in the same building but another floor. when the patient reached there for the x-ray, it was a rare sight indeed. Just as we have goods trains with several bogies one behind the other, there was a long line of patients on wheelchairs in different levels of bandages. The line moved, but moved  slowly as each patient x-ray required some minimum time. There were urgent cases in between and their interruption was well taken by all as it was quite understandable. 

The gentleman got his x-ray done and collected the report in minutes. The specialist was waiting for the report and could make a quick decision on the line of treatment by checking the x-ray. Rest was quick and the patient got fully well within two days.

There is nothing special in the above narration except that the whole process took more than two hours despite the efficiency of the system and personnel manning the proceedings. On the way home, the gentleman remembered a WhatsApp message he had received two days ago. It won't take this long if there is a similar requirement next time, he thought.  

*****

Laboratory tests required for diagnosis and deciding the course of treatment used to take a long time decades ago. Developments in technology has shortened the length of time between collecting samples and providing the results to the patient. Application of technology by medical service providers has obviated the need for patients to carry bulky files and papers of medical history as all the data of the patient is available on computers. Test reports are fed to the system and retrieved by the patient as well as the medical staff and specialists in real time. Prescriptions in many countries are sent directly to the Pharmacy online and by the time the patient or representative reach there, packets are ready for delivery. Some outlets have drive-in delivery counters for medications and there is not even the need for parking the car and pick up medication. Facilities are also available where medication is delivered to the doors of the patient in minutes. 

Diabetic patients remember that tey had to go to the lab on empty stomach and provide blood samples for blood sugar measurement and other blood analysis reports. Visit for taking blood sample and later for collecting reports cost money and time. Nowadays, in cities as well as in large towns, lab representatives come to the patient's house, collect samples at pre-appointed time and send the report by e-mail quickly. Now there is not even the requirement of drawing blood for mere blood sugar levels as methods for measuring sugar levels without the proverbial prick have arrived. Blood tests are not bloody at all now!

How wonderful it would be if the level of congestion in the lungs could be checked by a specialist by using a simple device at own desk instead of depending on a X-ray? A new tool for such simple method is already available in the market. The technology is similar to that of a smart watch. The instrument when moved on the organ of the patient would give images on the mobile, based on which course of treatment could be decided. Most of the cases could be disposed off without need for X-ray or other diagnostic tests! 

*****

Technology has brought in a new apparatus that is already replacing the stethoscope and this device will provide multiple applications that can be used by the specialist doctors at their desks. They will be able to see the inside of the many organs in the body directly without X-rays or imaging. A look at the video given above, which is widely circulated on WhatsApp, will explain the applications itself. 

The application will benefit the patients as well as the professionals for the following reasons:

• The specialist would be able to see the inside functioning of the organs just by moving the apparatus on the respective organ and study the image appearing on his mobile.
• The need for scans or X-rays is avoided resulting in saving of time in diagnosis and deciding the line of treatment. 
• There is saving of money for the patients in paying for the scans and X-rays. Of course, there may be a fee for use of the application, but it would be much lower than the scans and X-rays.
• Repeat visits to the lab for scans and collecting reports is avoided. 
• Most of the general ailments can be disposed at this level itself. In case of more detailed requirement of data, only such cases would be referred to the labs.
• There would be less pressure on the resources at scans and X-ray centre.
• Above all, patients will get quick relief due to faster treatment, cut in wait times and lower costs.

This application is given the name "Butterfly". There was a Broadway stage play by name "Butterflies are Free' which was later made into a movie with the same name in 1972. It brought a lot of name and fame for actress Goldie Hawn. This "Butterfly" apparatus may not be free,  but its advantages would definitely make the patients feel free to some extent.

Lets us look forward to a day when the applications gain wider usage! 

ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಕುದುರೆಗಳ "ಓವರ್ ಟೈಮ್" ಪ್ರಸಂಗ

ಕೆಲಸ, ಕೆಲಸ, ಕೆಲಸ. ಬಿಡುವಿಲ್ಲದ ಕೆಲಸ. ಸಾಕಪ್ಪಾ, ಸಾಕು ಎನ್ನುವಷ್ಟು ಕೆಲಸ. ಇನ್ನು ಮಾಡಲಾರೆನಪ್ಪಾ ಎನ್ನುವಷ್ಟು ಕೆಲಸ. ಬಿಡುವು ಸಿಕ್ಕಿದರೆ ಸಾಕಪ್ಪಾ ಎನ್ನಿಸುವಷ್ಟು ಕೆಲಸ. ಹಗಲು ರಾತ್ರಿ ಕೆಲಸ. ಮಾಡಿದಷ್ಟೂ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಕೆಲಸ. ಇದು ಮುಗಿಯಲಾರದ ಕೆಲಸ ಎನ್ನಿಸುವಷ್ಟು ಕೆಲಸ. ಈ ಕೆಲಸ ಯಾಕಪ್ಪ ಹಿಡಿದೆ ಎನ್ನಿಸುವಂಥ ಕೆಲಸ. ಕಡೆಗೆ ಎಂದು ಮುಗಿದೀತು ಎಂದು ಕಾಯುತ್ತಾ  ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಕೆಲಸ!

ಒಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ಒಬ್ಬರು ಬಿದ್ದು, ಹಠ ಹಿಡಿದು ಗಿಟ್ಟಿಸಿದ ಕೆಲಸ. ಈ ಕೆಲಸ ಬಿಟ್ಟರೆ ನಮ್ಮ ಸರೀಕರಿಗಿಂತ ನಾವು ಹಿಂದೆ ಬೀಳುತ್ತೇವೆನ್ನುವ ಭಯ. ಒಮ್ಮೆ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದರೆ ಆಯಿತು. ಎಂದೆಂದೂ ಹಿಂದೆಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತೇವೆ ಎನ್ನುವ ದಿಗಿಲು. ಹೋದ ವರುಷ ಮಾಡಿದ ಸಂಪಾದನೆಗಿಂತ ಈ ವರ್ಷ ಸ್ವಲ್ಪವಾದರೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡಲೇಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ. ಈ ವೇಗವಾಗಿ ಓಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗಿಂತ ಮುಂದಿರಲೇಬೇಕಾದ ಅವಶ್ಯಕತೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಹೇಗಾದರೂ ಮಾಡಿ ಕೆಲಸ ಸಂಪಾದಿಸುವುದು ಮೊದಲ ಕೆಲಸ. ನಂತರ ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟೂ ಖರ್ಚು ಕಡಿಮೆಮಾಡಿ, ಆದಷ್ಟೂ ಬೇಗ ಕೆಲಸ ಮುಗಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ಪ್ರೀತಿ ಸಂಪಾದಿಸಿ, ಹಣ ಗಳಿಸಿ, ಮತ್ತಷ್ಟು ಕೆಲಸ ಗಿಟ್ಟಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ. 

ಇದು ಇಂದಿನ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ವಾಣಿಜ್ಯ ಘಟಕಗಳ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ. ಮಾರಾಟ ವಿಭಾಗದವರಿಗೆ (ಸೇಲ್ಸ್  ಟೀಮ್) ಏನಾದರೂ ಮಾಡಿ ಆದೇಶ (ಆರ್ಡರ್) ತರಬೇಕಾದ ಅವಶ್ಯಕತೆ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಅವರ ಕೆಲಸ ಮುಗಿಯಿತು. ನಂತರದ ಸರದಿ ತಯಾರು ಮಾಡುವ (ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್) ತಂಡದ ಹಣೆಬರಹ. ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸರಿಯಾದ ಪದಾರ್ಥ ಅಥವಾ ತಲುಪಿಸಬೇಕಾದ ವಿಷಯವನ್ನು ಗ್ರಾಹಕನಿಗೆ ತಲುಪಿಸಬೇಕು. ಅದು ಅವರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ. ಹಣಕಾಸಿನ ಖಾತೆಯವರಿಗೆ ಗೊತ್ತಾದ ಹಣ ಬರಬೇಕು. ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೇಲಿನ ಯಜಮಾನರಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತದ ಲಾಭ ಬಂದರೆ ಸರಿ. ಎಲ್ಲ ಸರಿಯಾಗಿ ಆದಂತೆ ಆಯಿತು.. 

ಇದರ ಮಧ್ಯೆ ದುಡಿಯುವವರ ಕಥೆ ಏನು? ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡವರು ಒಬ್ಬರು. ಬೇಕು ಎಂದು ತಗಾದೆ ಮಾಡುವವರು ಇನ್ನೊಬ್ಬರು. ಇವೆರಡನ್ನು ಹೊಂದಿಸಿ ಮಾಡಿಕೊಡಬೇಕಾದವರು ಕೆಲಸಗಾರರು. ಅವರನ್ನು ನೋಡುವವರು ಯಾರು? ದಿನಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ಗಂಟೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು? ವಾರಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ಗಂಟೆ ಕೆಲಸ? ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಸ್ಥಿತಿ ಏನು? ಅವರ ಕಷ್ಟ ಕೇಳುವವರು ಯಾರು? ಇದೊಂದು ಯಕ್ಷ ಪ್ರಶ್ನೆ. 

ಈಗ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳುಗಳಿಂದ ಇದರ ಚರ್ಚೆ ಬಹಳ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ವಾರಕ್ಕೆ ಎಪ್ಪತ್ತು ಗಂಟೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಒಬ್ಬರು. ತೊಂಬತ್ತು ಗಂಟೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು  ಎಂದು ಇನ್ನೊಬ್ಬರು. "ಭಾನುವಾರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ಏನು ಮಾಡುತ್ತೀರಿ? ಹೆಂಡತಿಯ ಮುಖ ಎಷ್ಟು ನೋಡುತ್ತೀರಿ? ಅಂದೂ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರೆ ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲವೇ?"  ಎಂದು ಇನ್ನೊಬ್ಬರು. "ಗಂಟೆಯ ಲೆಕ್ಕ ಬೇಡ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಾವು ಹೇಳಿದ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿ ಕೊಡಿ" ಎಂದು ಮತ್ತೊಬ್ಬರು. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳೀತಲೂ ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವವರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಕೇಳುವವರು ಯಾರು?

ಇದು ಇಂದು ನಿನ್ನೆಯ ಸಮಾಚಾರವಲ್ಲ. ಮಹಾಭಾರತದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಇದ್ದದ್ದೇ! ಅದರ ಹಿಂದೆಯೂ ಇದ್ದಿರಬೇಕು. ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದ ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ದಿನ ಇಂಥದೇ ಪ್ರಸಂಗ ನಡೆದದ್ದು ಚೆನ್ನಾಗಿ ವರ್ಣಿತವಾಗಿದೆ ಅಲ್ಲಿ. ಅರ್ಜುನ ಮಾಡಿದ್ದು ಈಗಿನ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸವೇ. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಆಗ ಏನು ಮಾಡಿದ? ಅದರ ವಿವರ ಸ್ವಲ್ಪ ನೋಡೋಣ. 

*****

ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಒಂದು ಕಡೆ ಭೀಷ್ಮರ ಸೇನಾಧಿಪತ್ಯದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೊಂದು ಅಕ್ಷೋಹಿಣಿ ಸೈನ್ಯ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ದೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನ ಸೇನಾಧಿಪತ್ಯದಲ್ಲಿ ಏಳು ಅಕ್ಷೋಹಿಣಿ ಸೈನ್ಯ. ಭೀಷ್ಮರು ಹಾಕಿಟ್ಟ ಧರ್ಮ ಯುದ್ಧದ ಕರಾರುಗಳಿಗೆ ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಮುಖಂಡರು ಒಪ್ಪಿದರು. ಕರ್ಣ ಭೀಷ್ಮರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧದಿಂದ ಹೊರಗುಳಿದ. ಹತ್ತು ದಿನ ಭೀಷ್ಮರು ಘೋರ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿ ಕಡೆಗೆ ಶರಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಿದರು. ದ್ರೋಣಾಚಾರ್ಯರು ಸೇನೆಯ ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿದರು. ಕರ್ಣ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಬಂದು ಸೇರಿದ. 

ದುರ್ಯೋಧನಿಗೆ ಭೀಷ್ಮರು ಪಾಂಡವ ಪಕ್ಷಪಾತಿಗಳೆಂದು ಕೋಪವಿತ್ತು. ಅವರ ಕಾಲ ಕಳೆಯಿತು. ಈಗ ಗುರು ದ್ರೋಣರು. ಅವರೂ ಪಾಂಡವ ಪಕ್ಷಪಾತಿಗಳೇ! ಹನ್ನೊಂದನೆಯ ದಿನ ಯುದ್ಧ ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ದುರ್ಯೋಧನ ಅವರ ಬಳಿ ಬಂದು ಗೋಳಾಡಿದ. "ಚಿಂತೆಬೇಡ. ನಾಳೆ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನನ್ನು ಸೆರೆ ಹಿಡಿದು ಕೊಡುತ್ತೇನೆ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಯುದ್ಧ ಮುಗಿದಹಾಗೆಯೇ" ಎಂದರು ಗುರುಗಳು. ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ದಿನದ ಯುದ್ಧ ಹಾಗೆಯೇ ನಡೆಯಿತು. ಇನ್ನೇನು ಧರ್ಮರಾಯ ಸೆರೆ ಸಿಕ್ಕ ಅನ್ನುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣಾರ್ಜುನರು ಬಂದರು. ಅರ್ಜುನ ಅಣ್ಣನನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಸೆಳೆದುಕೊಂಡು ಹೋದ. ಮತ್ತೆ ಸಂಜೆ ದುರ್ಯೋಧನನು ಗುರುಗಳನ್ನು ಆಕ್ಷೇಪಿಸಿದ. "ಅರ್ಜುನನು ಹತ್ತಿರ ಇರುವವರೆಗೆ ಇದು ಆಗದ ಕೆಲಸ. ಹೇಗಾದರೂ ಮಾಡಿ ಅವನನ್ನು ಯುದ್ಧರಂಗದ ಬೇರೆಡೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡು. ಆಗ ಚಕ್ರವ್ಯೂಹ ರಚಿಸಿ ಧರ್ಮರಾಯನನ್ನು ಬಂದಿ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ" ಅಂದರು ಅವರು. ದುರ್ಯೋಧನ ಸುಶರ್ಮಾದಿ ಸಂಶಪ್ತಕರನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಬೇರೆಡೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದ.  ಹಾಗೆಯೇ ನಡೆಯಿತು. 

ಹದಿಮೂರನೆಯ ದಿನ ದ್ರೋಣಾಚಾರ್ಯರ ಚಕ್ರವ್ಯೂಹ. ವ್ಯೂಹ ಭೇದಿಸಲು ಪಾಂಡವರ ಕಡೆ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆ ಯಾರಿಗೂ ಬರದು. ವಿಧಿಯಿಲ್ಲದೆ ಪಾಂಡವರು ಅಭಿಮನ್ಯುವನ್ನು ಮುಂದೆ ಮಾಡಿದರು. ಅಭಿಮನ್ಯು ಭೇದಿಸಿದ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆಲ್ಲರೂ ನುಗ್ಗಿ ಹೊಡೆಯುವುದು ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನವಾಯಿತು. ಆದರೆ ಒಂದು ದಿನದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅರ್ಜುನನ್ನು ಹೊರೆತುಪಡಿಸಿ ಮಿಕ್ಕ ಪಾಂಡವರನ್ನು ತಡೆಯಯುವ ಪರಶಿವನ ವರವನ್ನು ಜಯದ್ರಥ ಬಳೆಸಿಕೊಂಡ. ಅವರನ್ನು ತಡೆದು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ. ವ್ಯೂಹದ ಒಳಗೆ ನುಗ್ಗಿದ ಅಭಿಮನ್ಯು ಹೊರಗೆ ಬರಲಾರದೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಹಾಕಿಕೊಂಡ. ಅವನ ಪ್ರತಾಪ ತಡಿಯಲಾರದೆ ಆರು ಮಂದಿ ಮಹಾರಥಿಗಳು ಸುತ್ತುವರಿದು, ಯುದ್ಧದ ಎಲ್ಲ ಕರಾರುಗಳನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ಅಭಿಮನ್ಯುವನ್ನು ಕೊಂದರು. 

*****

ಇತ್ತ ಸುಶರ್ಮಾದಿಗಳನ್ನು ಹದಿಮೂರನೆಯ ದಿನದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿ ಅರ್ಜುನ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನೊಡನೆ ಶಿಬಿರಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ. ಪ್ರತಿದಿನ ಸಂಜೆ ಕೃಷ್ಣಾರ್ಜುನರು ಯುದ್ಧದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬಂದ ತಕ್ಷಣ ಅವನನ್ನು ಮೊದಲು ಎದುರುಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದವನು ಅಭಿಮನ್ಯುವೇ. ಇಂದು ಅವನು ಅಪ್ಪನನ್ನು ಎದುರುಗೊಳ್ಳಲು ಬರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಇಡೀ ಶಿಬಿರವೇ ಹಾಳು ಸುರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಮಶಾನ ಮೌನ. ಶಿಬಿರದ ಒಳಗೆ ಹೋದರೆ ಅಣ್ಣ ತಮ್ಮಂದಿರು ತಲೆ ಕೆಳಗೆ ಹಾಕಿ ಕುಳಿತಿದ್ದಾರೆ. ಯಾರೂ ಮಾತಾಡುತ್ತಿಲ್ಲ. ಕೇಳಿದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರವಿಲ್ಲ. ಕಡೆಗೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಅಭಿಮನ್ಯುವಿನ ಸಾವಿನ ವಿವರ ತಿಳಿಯಿತು. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಗೀತೋಪದೇಶವೂ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಾಡದ ಕೆಲಸ ಮಗನ ಸಾವು ಮಾಡಿತು. ಗುರು ದ್ರೋಣಾಚಾರ್ಯರ ಮೇಲೆ ಮನಸ್ಸಿಟ್ಟು ಯುದ್ಧ ಮಾಡಲು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ರೋಷ ಉಕ್ಕಿ ಬಂತು. ಜಯದ್ರಥನ ಪಾತ್ರ ಕೇಳಿ ತಡೆಯಲಾಗದ ಕೋಪ ಆವರಿಸಿತು. "ನಾಳೆ ಸಂಜೆ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತದ ಒಳಗೆ ಜಯದ್ರಥನ ತಲೆ ತೆಗೆಯುತ್ತೇನೆ! ಇದು ಆಗದಿದ್ದರೆ ನಾನೇ ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದು ಸಾಯುತ್ತೇನೆ. ಇದು ನನ್ನ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ" ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದ. 

ಪಾರ್ಥನ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯ ಸುದ್ದಿ ಕೌರವರ ಪಾಳೆಯಕ್ಕೆ ತಲುಪಿತು. ಸಿಂಧುರಾಜ ಜಯದ್ರಥ ನೂರು ಮಂದಿ ಕೌರವರ ತಂಗಿ ದುಃಶಲೆಯ ಪತಿ. ಅವನು ಬಹಳ ಎತ್ತರದ ಆಳು. ಜಯದ್ರಥ ಸಿಂಧುರಾಜ ಆದದ್ದರಿಂದ ಸೈ೦ಧವ ಎಂದೂ ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ. (ಅದಕ್ಕೆ ಎತ್ತರದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಸೈ೦ಧವ ಎಂದು ಕರೆಯುವ ರೀತಿ ಬಂತು). "ನಾಳೆ ಸಂಜೆವರೆಗೆ ಜಯದ್ರಥನನ್ನು ಕಾಪಾಡಿದರೆ ಅರ್ಜುನ ಬದುಕಿರಲಾರ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಯುದ್ಧ ಮುಗಿದಂತೆಯೇ. ಎಲ್ಲ ಕೌರವ ಸೈನ್ಯದ ವೀರರಿಗೂ ನಾಳೆ ಒಂದೇ ಕೆಲಸ. ಹೇಗಾದರೂ ಮಾಡಿ ನಾಳೆ ಸೂರ್ಯ ಮುಳುಗುವವರೆಗೆ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಜಯದ್ರಥನ ಬಳಿ ಬರದಂತೆ ತಡೆಯಬೇಕು. ಇದೇ ನಮ್ಮ ಗುರಿ" ಎಂದರು. ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ದಿನ ಯುದ್ಧ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಯುದ್ಧರಂಗದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಂಡ (ಗುಂಡಿ) ಮಾಡಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದರು. ಸುತ್ತ ಬೇರೆ ವೀರರು ಸೇರಿದರು.

ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಒಂದೇ ಗುರಿ. ಜಯದ್ರಥನ ತಲೆ. ಆದರೆ ಅವನು ಕಾಣಲೊಲ್ಲ. ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ರಥ ಬೇಗ ಓಡಿಸುವಂತೆ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಹೇಳಿದ. ಎಲ್ಲಿ ರಥ ಹೋದರೂ ಕೌರವ ವೀರರು. ಒಬ್ಬರ ನಂತರ ಇನ್ನೊಬ್ಬರು. ಸಂಜೆಯಾಗುತ್ತಾ ಬಂತು. ಪಾರ್ಥನಿಗೋ ಉಗ್ರ ಕೋಪ ಮತ್ತು ತೀರದ ಆತುರ. ಆದರೆ ಜಯದ್ರಥ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣನು. ಮಧ್ಯಾಹ್ನವಾದ ನಂತರ ಒಂದು ಕಡೆ ರಥ ನಿಂತಿತು. "ಕೃಷ್ಣಾ, ಇದೇನಿದು? ರಥ ಮುಂದೆ ಓಡಿಸು. ಸೂರ್ಯಾಸ್ತ ಆಗುವ ಮುಂಚೆ ಕೆಲಸವಾಗಬೇಕು. ನನ್ನ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮರೆತೆಯಾ? ಹೀಗೇಕೆ?" ಎಂದು ಕೇಳಿದ. 

ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ನಕ್ಕ. "ಅರ್ಜುನಾ, ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದವನು ನೀನು. ಆತುರ ನಿನಗೆ. ಸೂರ್ಯನಿಗೂ ಅದಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲ. ಅವನ ಕೆಲಸ ಅವನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಯಾವಾಗಲೂ ಏನು ಮಾಡಬೇಕಾದರೂ ನನ್ನನ್ನು ಕೇಳಿ ಮಾಡುವ ನೀನು ನನ್ನನ್ನೂ ಕೇಳದೆ ಈ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದೆ. ಯುದ್ಧ ಗೆದ್ದರೆ ನಿಮ್ಮಣ್ಣ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಆಗುತ್ತಾನೆ. ನಿಮಗೆ ರಾಜ್ಯ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕುದುರಗಳಿಗೆ ಏನು ಸಿಗುತ್ತದೆ? ಅದೇ ಹುಲ್ಲು. ಅದೇ ಹುರಳಿ. ಅದೇ ನೀರು! ನಿನ್ನ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಗೆ ಇವು ಹೊಣೆಯೇ? ಈ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ನೋಡು. ಯುದ್ಧ ಪ್ರಾಂಭವಾಗಿ ಇಂದಿಗೆ ಹದಿನಾಲ್ಕು ದಿನಗಳು ಆಯಿತು. ಇವುಗಳ ಜೊತೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಂದ ಅನೇಕ ಕುದುರೆಗಳು ಎಂದೋ ಸಾವಿಗೀಡಾದುವು. ಕೆಲವು ಗಾಯಗೊಂಡಿವೆ. ಈ ರಥವಾದರೋ ಅಗ್ನಿ ದೇವನು ನಮಗೆ ಖಾಂಡವ ವನ ದಹನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದು. ಈ ಗಾಂಡೀವವೂ ಅಷ್ಟೇ. ನನ್ನ ಚಾಕಚಕ್ಯತೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಗಾಂಡೀವಧಾರಿಯಾದ ನಿನ್ನ ಕೈಚಳಕದಿಂದ ಇವು ಇನ್ನೂ ಬದುಕುಳಿದಿವೆ. ಈ ದಿನ ಬೆಳಗಿನಿಂದ ನಿನ್ನ ಆತುರಕ್ಕೆ ಅವು ಒಂದೇ ಸಮನೆ ಓಡಿ ದಣಿದಿವೆ. ಒಂದು ದಿನದ ಯುದ್ಧ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಓಡಬೇಕೋ ಅದು ಯಾವಾಗಲೋ ಮೀರಿತು. ಈಗ ಸಮಯ ಮೀರಿದ ಓಟ (ಓವರ್ ಟೈಮ್ ಓಟ!). ಅವು ದಣಿದು ಬಾಯಾರಿ ನಿಂತಿವೆ. ಇನ್ನು ಓಡಲಾರವು. ಮೊದಲು ಅವುಗಳಿಗೆ ಒಂದಷ್ಟು ನೀರು ಕುಡಿಸು. ನಂತರ ಮುಂದಿನ ಮಾತು" ಅಂದನು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ. 

"ಈ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನೀರು ಎಲ್ಲಿ ಬರಬೇಕು? ಹೇಗೆ ತರಲಿ?" ಎಂದ ಅರ್ಜುನ. "ನನಗೆ ಗೊತ್ತು. ಅದಕ್ಕೇ ರಥವನ್ನು ಒಂದೇ ಕಡೆ ತಿರುಗಿಸಿ ಧೂಳಿನಿಂದ ಮುಚ್ಚಿದ್ದೇನೆ. ನಾವು ಈ ಧೂಳಿನ ಮಧ್ಯೆ ಇರುವುದು ಯಾರಿಗೂ ಕಾಣದು. ಇಲ್ಲಿ ನೋಡು. ಈ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಜಲವಿದೆ. ನಿನ್ನ ಬಾಣದಿಂದ ನೆಲವನ್ನು ಭೇದಿಸು. ತಂಪು ನೀರಿನ ಕೊಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಆಗುತ್ತದೆ. ಕುದುರೆಗಳು ನೀರು ಕುಡಿದು ದಣಿವಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿ. ನಂತರ ಮುಂದಿನ ಮಾತು" ಅಂದ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ. ಅರ್ಜುನ ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡಿದ. ಅಲ್ಲಿಯೇ ತಂಪು ನೀರಿನ ಕೆರೆ ಆಯಿತು. ಕುದುರೆಗಳು ನೀರು ಕುಡಿದು ಆಯಾಸ ಪರಿಹರಿಸಿಕೊಂಡವು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಧೂಳಿನ ತೆರೆಯೂ ಸರಿಯಿತು. ಯುದ್ಧ  ಮುಂದುವರೆಯಿತು. 

ಇನ್ನೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಯುದ್ಧ ನಡೆದ ನಂತರ ಸೂರ್ಯ ಮುಳುಗಿದಂತೆ ಆಯಿತು. ಆಡಿದ ಮಾತಿನಂತೆ ಅರ್ಜುನನು ಕಟ್ಟಿಗೆ ಪೇರಿಸಿ ಚಿತೆ ಸಿದ್ಧ ಮಾಡಿದ. ಬೆಂಕಿಗೆ ಬೀಳಬೇಕು. ಜಯದ್ರಥನಿಗೆ ಸುದ್ದಿ ಹೋಯಿತು. ಸಂತೋಷದಿಂದ ಅರ್ಜುನನ ಕೊನೆ ಕಾಣಲು ಹೊಂಡದಿಂದ ಹೊರಬಂದ. "ಅರ್ಜುನಾ, ನೋಡಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ ಇನ್ನೂ ಇದ್ದಾನೆ! ಅಲ್ಲಿ ರವಿಯುಂಟು. ಇಲ್ಲಿ ಜಯದ್ರಥನ ತಲೆ ಉಂಟು. ನಿನ್ನ ಗಾಂಡೀವ ಬಾಣಗಳು ಇಲ್ಲುಂಟು. ಬೇಗ! ಬೇಗ!" ಎಂದು ಕೃಷ್ಣ ಮೆಲ್ಲನೆ ಕೂಗಿದ. "ತಲೆ ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳುವ ಮೊದಲು ಮತ್ತೊಂದು ಅಸ್ತ್ರ ಹೂಡು. ತಲೆ ಜಯದ್ರಥನ ತಂದೆ ವೃದ್ಧಕ್ಷತ್ರನ ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ಬೀಳಬೇಕು. ಶೀಘ್ರ!" ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿಸಿದ. ಜಯದ್ರಥನ ವಧೆಯಾಗಿ ವೃದ್ಧಕ್ಷತ್ರನ ತಲೆಯೂ ಸಾವಿರ ಹೋಳಾಯಿತು. ಮಗನಿಗೆ ವರ ಕೊಟ್ಟ ತಂದೆ ಅದಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಬಲಿಯಾದ. ಜಯದ್ರಥನ ವಧೆ ಅವನ ತಂದೆ ಸಂಜೆ ಅರ್ಘ್ಯ ಕೊಡುವ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಆಗಬೇಕಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕೆ ಮೊದಲಲ್ಲ.  ಒಂದು ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ ಎರಡು ಸಾರಿ ಬದುಕುಳಿದ. 

*****

ಭಕ್ತ ಕನಕದಾಸರು ಭಾಮಿನಿ ಷಟ್ಪದಿಯ ತಮ್ಮ "ಹರಿಭಕ್ತಿಸಾರ" ಕೃತಿಯ ಮೂವತ್ತೆಂಟನೇಯ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ಸೊಗಸಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಕೊಟ್ಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ:

ನರಗೆ ಸಾರಥಿಯಾಗಿ ರಣದೊಳು 

ತುರಂಗ ನೀರಡಿಸಿದರೆ ವಾರಿಯ 

ಸರಸಿಯನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಕಿರೀಟಿಯ ಕೈಲಿ ಸೈ೦ಧವನ 

ಶಿರವ ಕೆಡಹಿಸಿ ಅವನ ತಂದೆಯ 

ಕರತಳಕೆ ನೀಡಿಸಿದೆ ಹರಹರಾ 

ಪರಮ ಸಾಹಸಿ ನೀನು, ರಕ್ಷಿಸು ನಮ್ಮನನವರತ 

ಹರಿಯಾಣ ರಾಜ್ಯದ ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹೋದರೆ ಈಗಲೂ ಯುದ್ಧ ನಡೆದ ವಿಶಾಲ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಅನೇಕ ವಿಶೇಷ ಜಾಗಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕೆರೆಯೊಂದನ್ನು ತೋರಿಸಿ ಈ ಸಂದರ್ಭ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅದಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ನೋಡಬೇಕಾದ ಜಾಗಗಳಿವೆ. "ಜ್ಯೋತಿಸರಸ್" ಎಂಬ ಜಲಾಶಯವೂ ಅದರಬಳಿಯ ಆಲದ ಮರವೂ ಉಂಟು. "ಗೀತೋಪದೇಶ" ಅಲ್ಲಿ ಆದದ್ದೆಂದು ಒಂದು ಗೀತೋಪದೇಶದ ಪುತ್ಥಳಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಕೂಡ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ದೆಹಲಿಯಿಂದ ಕೇವಲ ಮೂರು ಗಂಟೆಗಳ ವಾಹನದ ಪ್ರಯಾಣ. ಬೆಳಗು ಹೋಗಿ ಸಂಜೆ ಹಿಂದಿರುಗಬಹುದು. ಆಸಕ್ತರು ನೋಡಬಹುದು. 

*****

ಇಂದಿನ ಅಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೂ ಈ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಕುದುರೆಗಳ ಓವರ್ ಟೈಮ್ ಪ್ರಸಂಗದಂತೆಯೇ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಟಾರ್ಗೆಟ್ ನಿರ್ಧರಿಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ಸಮಯದ ಮಿತಿಯನ್ನೂ (ಟೈಮ್ ಲೈನ್) ನಿಗದಿ ಪಡಿಸುವವರು ದೊಡ್ಡವರು. ಹಿಂದೆ ಅದಕ್ಕೆ "ಡೆಡ್ ಲೈನ್" ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. ಈಗ ಎಲ್ಲ ಪದಗಳನ್ನೂ ಆಧುನಿಕ ಮಾಡುವಂತೆ ಇದನ್ನೂ ಬದಲಾಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳಿಯಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ.  ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮುಗಿಸಬೇಕಾದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಕೆಳಗಿನ ಕೆಲಸಗಾರರಿಗೆ. ವಾರಕ್ಕೆ ಎಪ್ಪತ್ತು, ಎಂಭತ್ತು, ತೊಂಬತ್ತು ಗಂಟೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿ ಎಂದು ತಾಕೀತು. "ಭಾನುವಾರ ಹೆಂಡತಿ ಮುಖ ಎಷ್ಟು ಹೊತ್ತು ನೋಡುತ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಬೇರೆ ಕಿತಾಪತಿ. ಇತ್ಯಾದಿ.....    

Working Hours or Working Days?

Working Hours is the topic of all discussions everywhere today. Fire in Los Angeles is the topic of discussion for some people. But the raging fire in discussions on working hours appears to have overtaken the other real fire for now. There are firefighters fighting the fire in Los Angels. But more and more people are adding fuel to the fire in the discussion on working hours issue. Those who are in working periods of their lives are naturally discussing working hours. Those who are well past the working periods of their lives are also discussing working hours issue. Those who never worked in their lives in the past nor are likely to work in the remainder of their lives are also worried about it. Of course, retired people are fully devoting their valuable time in discussing the working hours issue endlessly, purely because it is important when they start working in their next life, if there is any. . 

*****

It was more than a year ago, sometime in September, 2023, that the seeds of this discussion fire were sown. Sri NR Narayana Murthy, founder of the software giant Infosys, was in the middle of a podcast with former Infosys CEO Sri Mohandas Pai. He recalled his student days and the difficulties he and his generation faced in those days. They were in the 1960s. Most of the families were unable to provide higher education to their children. Though intelligent, hardworking and deserving higher education, many were deprived of it. The hostel facilities were minimal and rare. PG accommodations and student loans were not heard of. Students depended on community hostels and large heartedness of rich and philanthropic people. 

He mentioned about his getting a scholarship and paying highly subsidised fee. Capitation fees had not yet arrived. In this background, he observed that he and his generation owed a debt to the society. Having received such support from the government and society, they had the responsibility for working more than others and compensate the society. He mentioned that he worked 85 to 90 hours a week and he certainly did not regret it. He made a mention that 70 hours work in a week was required. 

He had also talked about other issues like nation building, technology, his company Infosys and many others. He also clarified that he doesn't think hours were important. "All that it means is that you have to be very productive, you have to work very hard like the Germans did after World War I, like the Japanese did, and we owe it to the poor people in our society to work hard and make the quality of their life a little bit better" he said. 

As it usually happens, most people did not listen or read of all he said. The issue of 70 hours work per week was picked up and played out again and again.

*****

The issue was being discussed off and on for over a year. It got additional fodder last week. Sri S H Subramanyan, Chairman of L&T, was trying to make a point as to how a Sunday could be more productive. He observed: "How long can you stare at your wife? What can you do sitting at home?". The issue of hours of work per week, work-life balance etc. again took centre stage. 

While the company executives tried to defend the statement of the chairman, trade unions lambasted him. Social media had a field day, and continue to have field days, on the issue. Feminists are also up in arms. Maybe be it would have been better he had instead said: "How long can you stare at your husband? What can you do sitting at home?" to balance the gender bias. 

*****

Shortly thereafter, last Saturday, the issue came up in a discussion with Shri Anand Mahindra, Chairman of Mahindra Group. He said quality of work is more important than hours at work. Among other things, he said "My wife is wonderful. I love staring at her". It made even bigger news. He explained why he is on "X" (or formerly Twitter) as it gives him feedback from a large section of people and helps in forming his business ideas. 

Again staring at wife started making news. Sri Narayana Murthy had mentioned about the quality of work and the hours of work. But hours of work per week again took centre stage. Those who were using the weekends or Sundays string at others wives (or husbands, just to balance gender bias) were probably highly disappointed as that stream did not make much news.

*****

This is the world of AI or Artificial Intelligence. The only AI my generation knew was Air India. Now the only thing that comes to anyone's mind when AI is mentioned is Artificial intelligence. When everything in our lives is artificial, why intelligence should only be human? Hence AI is indeed here. Photoshop is another wonderful tool that can make and unmake things. In these two, we have fire and oxygen. That is sufficient for things to burn. Of course, idle minds are the real combustible items. Then there are Facebook, WhatsApp and other social media to spread the fire.

There are two pictures used in this post. Both are borrowed from the ones circulating on WhatsApp. The top one appeared immediately after the statement by L&T Chairman. The one below came up soon thereafter. It looks like one by R K Laxman, but looks as a recent one. There are hundreds of others on the same topic right now. Amul stares at bread everyday is just one of them.

*****

Before advent of computers and internet, physical presence was an important requirement for any work or job. One had to go to shop or office or establishment to do work. Late coming and early going was permitted under separate rules. There were people attending office physically regularly, but working remotely (rarely) then. Computers and software development jobs brought in the concept of "working Remotely" and "Working Off-campus". "Working from Home" and "Working from Anywhere" were strengthened by Covid or Corona. My granddaughter used to say, when she was four year old, that she would become an Astronaut, but work from home.  

Physical presence is required, unfortunately, in some jobs even now. Food can be ordered online, but there must be someone to make food there in the outlet. Robots are already making food in some countries. A day may come when we have an App that will make, consume and digest all the food, but holding the mobile with that App will give ius a feeling of being well fed. If the App develops indigestion, there can be another App to treat and rectify it. 

*****

In the middle of all the discussion on work hours per week, working hours or working days, work-life balance, wife or husband or neighbour staring, and so on, there are some people who continue to work more than 90 or 100 hours per week or even more. Such discussions don't bother them. They are also enjoying working like that. They are also doing many other things in life, routine as well as special. They have a contented and balanced life. They are rare, but do exist. Have you seen any one of that type recently?

ಪೂರ್ವ ಪುಣ್ಯಗಳು

"ಕಾಡು ಬೆಳೆಸಿ; ನಾಡು ಉಳಿಸಿ" ಎನ್ನುವುದು ಈಗ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಕೂಗಾಗಿದೆ. ನಟ ರತ್ನಾಕರ ಮಾಸ್ಟರ್ ಹಿರಣ್ಣಯ್ಯ ಅವರ ನಾಟಕವೊಂದರ ದೃಶ್ಯ. ಮರ ಬೆಳೆಸುವ ವಿಷಯ ಚರ್ಚೆಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. "ಮನೆಗೆರಡು ಮರ ಬೆಳೆಸಿ" ಎಂದು ಪಾತ್ರಧಾರಿಯೊಬ್ಬ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ದತ್ತು ಪಾತ್ರದ ಮಾಸ್ಟರ್ ಹಿರಣ್ಣಯ್ಯ "ಯಾಕೆ ಬೆಳೆಸಬೇಕು?" ಎಂದು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. "ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ" ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ ಆ ನಟ. "ಹಿಂದಿದ್ದ ಕಾಡುಗಳು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಮರಗಳು ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಈ ಪಾಪಿಗಳು ಕಡಿದು ನುಂಗಿದರು. ಇವರ ಮಕ್ಕಳ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಕಡಿಯಲು  ಮರಗಳು ಬೇಕಲ್ಲ? ಅದಕ್ಕೇ ನಮಗೆ "ಮನೆಗೆರಡು ಮರ ಬೆಳೆಸಿ" ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ" ಎಂದು ಉತ್ತರ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ ಅವರು. ನಲವತ್ತು-ಐವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವರ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ನೋಡಿದವರಿಗೆ ಈ ದೃಶ್ಯ ನೆನಪಿರುತ್ತದೆ. 

ನಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯ ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕೂ ಹಿಂದೆ "ವನ ಸಂಪತ್ತು" ತಾನೇತಾನಾಗಿ ವಿಜೃಂಭಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲ. ಮನುಷ್ಯನಿಗೂ ಕಾಡುಗಳಿಗೂ ಬಹಳ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಒಂದು ಊರಿನಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಊರಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಿದ್ದಾಗ ಅರಣ್ಯಗಳನ್ನು ದಾಟಿಯೇ ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಡುಗಳನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಹಿಂಸ್ರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮತ್ತು ಕಳ್ಳಕಾಕರ ತೊಂದರೆ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಅನೇಕವೇಳೆ ಕೂದಲೆಳೆಯ ಅಂತರದಿಂದ ಅಪಾಯ ತಪ್ಪುತ್ತಿತ್ತು. ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಅನೇಕ ಅವಶ್ಯ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ತರಲೂ ಸಹ ಕಾಡುಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಎಷ್ಟು ಕಾಡು ಕಡಿದು ನಾಡು ಮಾಡಿದ್ದರೂ ಈಗಲೂ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ವನಗಳು ಅಷ್ಟೋ ಇಷ್ಟೋ ಉಳಿದಿವೆ. ಕಾಡಿನ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಆನೆಗಳು ಅಥವಾ ಹುಲಿ-ಚಿರತೆಗಳಿಂದ ವಾಹನಗಳು ಸುತ್ತುವರೆದ ಸುದ್ದಿಗಳು ಕೇಳುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತೇವೆ. ಯೂಟ್ಯೂಬಿನಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ನೂರಾರು ವಿಡಿಯೋಗಳು ನೋಡಸಿಗುತ್ತವೆ. ದುರ್ಗಮ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಪಘಾತಗಳಿಗೇನೂ ಕಡಿಮೆಯಿಲ್ಲ. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯಕೀಯ ನೆರವು ಸಿಗುವುದೂ ದುರ್ಲಭ. "ಇನ್ನಾಯಿತು, ಸಾವು ಬಂದಿತು" ಎಂದುಕೊಂಡವರು "ಅಬ್ಬಾ! ಯಾವ ಜನ್ಮದ ಪುಣ್ಯವೋ, ಬದುಕುಳಿದೆವು!" ಎಂದು ಉದ್ಗಾರ ತೆಗೆಯುತ್ತಾರೆ.  

*****

ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಣಗಳು ಎದುರಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲವೊಂದಿತ್ತು. ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ನೇರವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸದವರಿಗೆ ಯುದ್ಧದ ಅಪಾಯ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಸೈನ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಯೋಧರಿಗೆ ಪ್ರಾಣಾಪಾಯ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟ ಬುತ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಯೋಧರಿಗೆ ಈಗಲೂ ಅಷ್ಟೇ.  ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಟರೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬರುವುದು ಅನುಮಾನವೇ. ಅನೇಕ ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವು ಕಾದಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾದಿರುತ್ತದೆ. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಇದ್ದರೂ ಎಲ್ಲಿಂದಲೋ ಬಂದ ಬಾಂಬುಗಳು ಸ್ಫೋಟಿಸಿ ಯಾವರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಆ ಜಗಳಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸದಂತಹ ಜನ-ಜಾನುವಾರುಗಳು ಸಾಯುವಂತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. 

ಇಂದು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇನ್ನೂ ಕೆಟ್ಟಿದೆ. ಯಾವುದೋ ಎರಡು ದೇಶಗಳೋ. ಗುಂಪುಗಳೋ ಕಾದಾಡುವಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ಏನೂ ಸಂಬಂಧವೇ ಇಲ್ಲದ ಜನ ಸಾಯುವ ಕಾಲ ಬಂದಿದೆ. ನಾಗರಿಕ ವಿಮಾನ ಹಾರಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಎಲ್ಲಿಂದಲೋ ಬಂದು ಬಡಿದ ಅಸ್ತ್ರಗಳಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಜೀವ ತೆತ್ತ ಸಂಗತಿಗಳು ಆಗಾಗ ಬರುತ್ತವೆ. ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಬೇರೆ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ದುಡಿಯುವ, ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಎಂದು ಹೋಗಿ ಯುದ್ಧಗಳ ಕಾರಣ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಂಡ ಯುವ ಜನಾಂಗದ ಕಥೆಗಳು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡುತ್ತೇವೆ. ಅನೇಕರ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಗಳ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ತಮ್ಮದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಕಳೆದುಕೊಂಡು, ಪಡಬಾರದ ಪಾಡು ಪಟ್ಟು, ಅನ್ನಾಹಾರಗಳಿಲ್ಲದೆ ಕಡೆಗೆ ಹೇಗೋ ಜೀವ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದವರಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತಹವರು "ಅಬ್ಬಾ! ಯಾವ ಜನ್ಮದ ಪುಣ್ಯವೋ, ಬದುಕುಳಿದೆವು!" ಎಂದು ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. 

*****

ಯುದ್ಧಗಳ ವಿಷಯ ಬೇರೆಯೇ ಆಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಹೊಡೆದಾಡಲೆಂದೇ ನಿಂತ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ. ಕೊಲ್ಲಲೆಂದೇ ಹೊರಟವರ ಸಮೂಹ. ಆದರೆ ಶತ್ರುಗಳು ಕೇವಲ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ನಮಗೆ ಎದುರಾಗಬೇಕೆಂದಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಅನೇಕರು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಇರುವ ಮಂದಿಯೇ ಶತ್ರುಗಳಾಗಬಹುದು. ಅವರು ನಮ್ಮ ಶತ್ರುಗಳು ಎಂದು ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿರಬಹುದು. ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದಂತೆಯೇ ಅನೇಕ ಶತ್ರುಗಳೂ ಇರುವುದು ಸಹಜ. ವಿನಾಕಾರಣ ಹಗೆತನ ಸಾಧಿಸುವವರಿಗೆ ಕಡಿಮೆಯೇನಿಲ್ಲ. ಅವರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ "ಹಿತಶತ್ರು" ಎಂದು ಹೇಳುವ ಸಮೂಹಗಳೂ ಉಂಟು! ನಮಗೆ ಪರಮ ಪ್ರಿಯರು ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಬಂಧು-ಮಿತ್ರರೂ ಅತ್ಯಂತ ಅವಶ್ಯಕ ಹಾಗೂ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಕತ್ತು ಕುಯ್ಯಲು ಕಾಯುತ್ತಿರುವುದೂ ಉಂಟು. 

ವೈರಿಗಳು ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರೇ ದಾಳಿಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ನಿಯಮವೇನೂ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ. ಅನೇಕ ಈ ರೀತಿಯ ಜನರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಮುಗಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಬಹುದು. ಇಂತಹ ಶತ್ರುಗಳ ಹೊಡೆತ ನಮಗೆ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಅದು ಬಿದ್ದ ಮೇಲೆಯೇ ಗೊತ್ತಾಗುವುದು. ಮೊದಲೇ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಿದ್ದರೆ ಏನಾದರೂ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾದರೂ ಮಾಡಬಹುದು. ಹಠಾತ್ತನೆ ಬೀಳುವ ಬಲವಾದ ಗುದ್ದಿಗೆ ಮಾಡುವುದಾದರೂ ಏನು? ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ಶತ್ರುಗಳಿಂದ ಕೂದಲೆಳೆಯ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಪಾರಾಗುತ್ತೇವೆ. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ "ಆಹಾ! ಏನು ಪುಣ್ಯವೋ, ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡೆ!" ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯ ಪಡುವುದೂ ಉಂಟು. 

*****

ನೀರಿಲ್ಲದೆ ಜೀವನವಿಲ್ಲ. "ಜೀವ" ಎನ್ನುವ ಪದಕ್ಕೆ "ನೀರು" ಎಂದೂ ಒಂದು ಅರ್ಥವಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಗಾಳಿಯಿಲ್ಲದೆ ಬದುಕಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಗಾಳಿಯ ನಂತರದ ಸ್ಥಾನ ನೀರಿನದು. "ಅವನನ್ನು ನೀರು-ನೆರಳು ಇಲ್ಲದ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹಾಕಬೇಕು" ಎಂದು ಸರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡದ ಸರ್ಕಾರೀ ನೌಕರನಿಗೆ ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲ ಒಂದಿತ್ತು. "ನಮಗೆ ಒಂದು ಲೋಟ ನೀರೂ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಅತಿಥೇಯರನ್ನು ಆಕ್ಷೇಪಿಸುವ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಇತ್ತು. ನದಿಗಳು, ಜಲಾಶಯಗಳು, ಸಮುದ್ರಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ವೇಳೆ ದಾಟಿ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಬೇಕಿತ್ತು. ವಿಮಾನಯಾನ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಇವು ಅತ್ಯಂತ ಅನಿವಾರ್ಯ ಆಗಿದ್ದವು. ಈಗಲೂ ಅಷ್ಟುಮಟ್ಟಿಗೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಬೇಕಾದದ್ದು ಇದ್ದೇ ಇದೆ. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ "ಜಲಗಂಡ" ಎನ್ನುವ ಪದ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಅಪಾಯ ಕುಳಿತಿರುತ್ತಿತ್ತು. 

ಈಜು ಬಾರದವರಿಗೆ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಅಪಾಯ. ಈಸಬಲ್ಲವರಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಅಪಾಯ. ಕೊರೆಯುವ ನೀರು. ಸುಳಿಗಳುಳ್ಳ ನೀರು. ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಸೂಚನೆಯೇ ಇಲ್ಲದೆ ಹರಿದುಬಂದ ಪ್ರವಾಹದ ನೀರು. ಮೊಸಳೆ, ಶಾರ್ಕ್ ಮುಂತಾದ ಜಲಚರಗಳುಳ್ಳ ನೀರು. ಜಲಪಾತ, ಕಲ್ಲು ಬಂಡೆಗಳು ಇರುವ ನೀರು. ತೂತಿರುವ ಹರಿಗೋಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣ. ಚೆನ್ನಾದ ಹಡಗಿನಲ್ಲಿ ಹೋಗುವಾಗಲೂ ನೀರ್ಗಲ್ಲುಗಳ ಹೊಡೆತದಿಂದ ಹಡಗು ಛಿದ್ರವಾಗಿ ಮುಳುಗುವ ಅಪಾಯ. ಸಮುದ್ರ ತೀರದಲ್ಲಿ ಹಠಾತ್ತನೆ ಬಂದೆರಗಿದ ಅಲೆಗಳ ಗಂಡಗಳು. ಸುನಾಮಿ ಎಂಬ ದೈತ್ಯ ಪ್ರವಾಹಗಳು. ನಗರದಲ್ಲಿ ಮಳೆಯ ನೀರು ತುಂಬಿ ಹರಿವಾಗ, ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದು ಹೋಗುವಾಗ ಮುಚ್ಚಳ ತೆಗೆದ "ಮ್ಯಾನ್ ಹೋಲ್" ನುಂಗುವ ಭಯ. ಇಂತಹ ಗಂಡಾಂತರಗಳಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲಿ ಪಾರಾಗಬಹುದು. "ನಮ್ಮ ಪಕ್ಕದವರು ಹೋದರು. ನಾವು ಹೇಗೋ, ಯಾವುದೋ ಪುಣ್ಯದ ಬಲದಿಂದ ಬದುಕುಳಿದೆವು" ಎಂದು ಸಮಾಧಾನ ಪಡುವ ಸಂದರ್ಭಗಳೂ ಉಂಟು. 

*****

ನೀರಿನಂತೆ ಬೆಂಕಿ. ಬೆಂಕಿಯಿಲ್ಲದೆ ಜೀವನ ಸಾಧ್ಯವಾದರೂ ಅದು ನೀರಸ ಜೀವನ. ಬಾಳು ರಸಭರಿತವಾಗಲು ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಇನ್ನೊಂದು ರೂಪವಾದ ಶಕ್ತಿ ಬೇಕೇ ಬೇಕು. ಈ ಬೆಂಕಿಯಾದರೋ ಚಾಕುವಿನಂತೆ. ಹಣ್ಣು, ತರಕಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಕತ್ತರಿಸಲು ಚಾಕು ಬೇಕೇ ಬೇಕು. ಆದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಅಜಾಗರೂಕರಾದರೂ ನಮ್ಮನ್ನೇ ಕತ್ತರಿಸುತ್ತದೆ ಅದೇ ಚಾಕು. ಬೆಂಕಿಯೂ ಅಂತೆಯೇ. ಬಹೂಪಯೋಗಿ ಬೆಂಕಿಯೇ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಅದರ ವಿಶ್ವರೂಪ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಹಿಡಿತ ತಪ್ಪಿ ತಾನೇತಾನಾಗಿ ಮೆರೆಯುತ್ತದೆ. ಆಗ ಅದರ ಆರ್ಭಟ ಹೇಳಲಾಗದು. ನೋಡನೋಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಸಣ್ಣಗಿದ್ದ ಉರಿ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಹರಡಿ ತನ್ನ ಕೆನ್ನಾಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸರ್ವವನ್ನೂ ನುಂಗಿ ಬೂದಿಯಾಗಿಸುತ್ತದೆ. 

ಇಂತಹ ಬೆಂಕಿಯ ಮಧ್ಯೆ ಸಿಕ್ಕಿದವರ ಪಾಡು ಅವರಿಗೇ ಗೊತ್ತು. ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೊರಬರಲು ದಾರಿಯೇ ಕಾಣದು. ಕಂಡಿದ್ದು, ಕಾಣದುದು ಎಲ್ಲವೂ ಉರಿದು ಭಸ್ಮ. ಅಂತಹದರಲ್ಲೂ ಬದುಕಿ ಉಳಿದವರು ಇದ್ದಾರೆ. ಪವಾಡದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಗೋ ಪಾರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಹೇಗೆ ಪಾರಾದರು ಎನ್ನುವುದು ಹೇಳುವುದೂ ಕಷ್ಟ. "ಯಾವುದೋ ಹಿಂದೆ ಮಾಡಿದ ಪುಣ್ಯ ಕಾಪಾಡಿತಲ್ಲ. ಜೀವ ಉಳಿಯಿತು" ಎಂದು ನಡುಗುತ್ತಲೇ ಸಂತೋಷ ಪಡುತ್ತಾರೆ. 

*****

ಒಬ್ಬ ಪರ್ವತಾರೋಹಿಯನ್ನು ಪತ್ರಕರ್ತರು "ನೀವು ಪರ್ವತಾರೋಹಣ ಏಕೆ ಮಾಡುತ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. "ಏಕೆ ಎಂದರೆ, ಅದು ಇದೆಯಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕೆ!" ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದ. ಮನುಷ್ಯನು ಸ್ವಭಾವತಃ ಸಾಹಸ ಪ್ರಿಯ. ಜೊತೆಗೆ ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯೂ ಇದೆ. ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ರಹಸ್ಯಗಳನ್ನು ಭೇದಿಸಬೇಕೆನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಖಯಾಲಿ. ಅವುಗಳಿಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೆಕ್ಕಿ ತೆಗೆದು ಅನುಭವಿಸುವ ಆಸೆ. ಜೊತೆಗೆ ನಾನಾ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರು ಬೆಟ್ಟ-ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಕೂಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವೆಲ್ಲಾ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಪರ್ವತ ಏರುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. 

ದುರ್ಗಮವಾದ ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಡಚಣೆಗಳು೦ಟು. ಅವಘಡಗಳು ಸಂಭವಿಸಬಹುದು. ಕಾಲು ಜಾರಿ ಪ್ರಪಾತಕ್ಕೆ ಬೀಳಬಹುದು. ಭೂಕುಸಿತ ಆಗಬಹುದು. ಸೌಮ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿರುವ ಪರ್ವತವೇ ಅಗ್ನಿಪರ್ವತವಾಗಿ ಬೆಂಕಿ ಉಗುಳಬಹುದು. ಹಿಮಪಾತ ಆಗಬಹುದು. ಮೇಘಪಾತ (ಕ್ಲೌಡ್ ಬರ್ಸ್ಟ್) ನಡೆಯಬಹುದು. ಮಳೆ-ಗಾಳಿಯಿಂದ ಅಥವಾ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿ ಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಬಹುದು. ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಅಪಾಯ ಬರಬಹುದು. ಅನೇಕರು ಪ್ರತಿವರುಷ ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಒಂದೇ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಹೋದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಗತಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಬದುಕಿ ಉಳಿಯುತ್ತಾರೆ. ಉಳಿದು ಹಿಂದೆ ಬಂದವರು "ನಮ್ಮ ಯಾವುದೊ ಪುಣ್ಯ. ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದವರು ಹೋದರು.  ನಾವು ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬಂದೆವು" ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. 

***** 

ದಿನಪೂರ್ತಿ ಎಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ನಡೆಸಿದರೂ ಕಡೆಗೆ ರಾತ್ರಿಗೆ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ನಿದ್ದೆ ಬೇಕೇ ಬೇಕು. ರಾತ್ರಿಪಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರೆ ಹಗಲು ನಿದ್ದೆ ಬೇಕು. ಒಂದು ಮಿತಿಯವರೆಗೆ ನಿದ್ದೆ ತಡೆಯಬಹುದು. ಆ ಮಿತಿ ದಾಟಿದರೆ ನಮಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದಂತೆ ನಿದ್ರೆ ತಾನೇತಾನಾಗಿ ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. ಒಮ್ಮೆ ನಿದ್ರೆ ಬಂದರೆ ಎಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾದರೂ ಜಡನೇ. ನಿದ್ರೆಯ ಕಾರಣ ಮತ್ತು ಅದರ ದೀರ್ಘ ವಿವರಣೆ ನಮ್ಮ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರವಾಗಿ ಚರ್ಚಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ರೀತಿ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ಅನೇಕ ಆಪತ್ತುಗಳು ಬರಬಹುದು. ಮಲಗಿರುವಾಗ ಛಾವಣಿಯೇ ಕುಸಿದು ಅಥವಾ ತಿರುಗುತ್ತಿರುವ ಫ್ಯಾನು ತಲೆಯಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಸತ್ತವರಿದ್ದಾರೆ. ಹಾವು-ಚೇಳುಗಳು ಕಚ್ಚಿ ಸತ್ತವರಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಕೊಚ್ಚಿ ಹೋದವರಿದ್ದಾರೆ. ಏನೂ ಇಲ್ಲ, ಹೃದಯಾಘಾತ ಆಗಿ ಅನೇಕರು ಮಲಗಿದವರು ಮತ್ತೆ ಏಳದಿರುವುದು ಸರ್ವೇ ಸಾಮಾನ್ಯ. 

"ಸ್ಕೂಲ್ ಮಾಸ್ಟರ್" ಚಲನಚಿತ್ರದಿಂದ ನಮಗೆ ಚಿರಪರಿಚಿತವಾದ "ಸ್ವಾಮಿದೇವನೆ ಲೋಕಪಾಲನೆ ತೇ ನಮೋಸ್ತು ನಮೋಸ್ತುತೇ" ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವಂತೆ "ರಾತ್ರಿ ನಿದ್ರೆಯ ಗೈವ ಕಾಲದಿ ನೀನೆ ಎಮ್ಮನು ಕಾಯುವಿ" ಎಂದಿದೆ. ಆದರೂ ಅದು ಸಾಮಾನ್ಯ ದಿನಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿದ್ದೆಯಲ್ಲಿ. ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿನಿಂದ ಅಥವಾ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿ ಬದುಕುಳಿದಾಗ "ಏನೋ, ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವ ಪುಣ್ಯವೋ ಅಥವಾ ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರ ಪುಣ್ಯವೋ, ಬದುಕುಳಿದೆವು" ಎಂದು ಉದ್ಗರಿಸುತ್ತಾರೆ. 

*****

ಮಲಗಿ ನಿದ್ರಿಸುವುದು ಸುಪ್ತ ಸ್ಥಿತಿ. ಅದು ಬೇಕೇಬೇಕಾದದ್ದು. ಪ್ರಜ್ಞೆ ತಪ್ಪುವುದು ಪ್ರಮತ್ತ ಸ್ಥಿತಿ. ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಅದಾಗಿಯೇ ಈ ಸ್ಥಿತಿ ಒದಗಬಹುದು. ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಅದನ್ನು ನಾವೇ ಮೈಮೇಲೆ ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಕುಡಿತದಿಂದ ಇರಬಹುದು. ಇತರೆ ಮಾದಕ ದ್ರವ್ಯದಿಂದ ಇರಬಹುದು. ಅಪಘಾತಗಳಿಂದ ಆಗಬಹುದು. ಮಲಗುವಾಗ ಸರಿಯಾದ ಮುಂಜಾಗ್ರತೆ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದಿರಬಹುದು. ಕಳ್ಳ-ಕಾಕರಿಂದ ಅಪಾಯ ಬರಬಹುದು. "ನನಗೆ ಯಾರು ಏನು ಮಾಡಬಲ್ಲರು?' ಎನ್ನುವ ಅಹಂಕಾರ ಇರಬಹುದು. ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದ ಮುನ್ನ ಎಚ್ಚರ ಬಂದರೆ ಬದುಕು. 

ಮೈಮೇಲೆ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಇದ್ದರೂ ಬೇರೆ ರೀತಿಯ ಮದಗಳಿಂದ ಪ್ರಮತ್ತನಾಗಬಹುದು. ಇಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರಜ್ಞೆ ಇದ್ದರೂ ಇಲ್ಲದ ರೀತಿ ವ್ಯವಹಾರ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ. "ಅನ್ನ ಮದ, ಅರ್ಥ ಮದ , ಅಖಿಲ ವೈಭವದ ಮದ, ಮುನ್ನ ಪ್ರಾಯದ ಮದವು, ರೂಪ ಮದವು...." ಮುಂತಾಗಿ ದಾಸರು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಭಾವತಃ ಒಳ್ಳೆಯವನೇ ಇರಬಹುದು. ಆದರೆ ಈ ರೀತಿಯ ಮದಗಳು ಮಾಡಬಾರದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿಸುತ್ತವೆ. ವಿನಾಶದ ಅಂಚಿಗೆ ತಳ್ಳುತ್ತವೆ. ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮುನ್ನ ಹೇಗೋ ಎಚ್ಚರಗೊಂಡು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. "ಯಾವುದೊ ಪುಣ್ಯ ವಿಶೇಷ. ಪೂರ್ತಿ ನಾಶವಾಗುವ ಮೊದಲು ಬದುಕಿದೆ" ಎಂದು ಸರಿದಾರಿಗೆ ಬರಬಹುದು. 

*****

ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ತರಗತಿಗಳಲ್ಲಿ "ಈಕ್ವಿಲಿಬ್ರಿಯಂ" ಎನ್ನುವ ವಿಷಯದ ಮೇಲೆ ಪಾಠ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. "ಸಮತೋಲನ ಸ್ಥಿತಿ" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಪದಾರ್ಥಗಳು ಸಮತೋಲನ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾಗ ಎಲ್ಲವೂ ಸರಿ. ಸಮತೋಲನ ಕಳೆದುಕೊಂಡಾಗ ಬರುವುದೇ ವಿಷಮ ಸ್ಥಿತಿ. ಮನುಷ್ಯರ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಅದೇ. ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಮತೋಲನ ತಪ್ಪಿದರೆ ವಿಷಮಸ್ಥಿತಿ ತಲುಪುತ್ತೇವೆ. ಇದು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ಇರಬಹುದು. ಮಾನಸಿಕವಾಗಿಯೂ ಇರಬಹುದು. ವ್ಯಾವಹಾರಿಕವಾಗಿ ಕೂಡ ಇರಬಹುದು. ಸಮತೋಲನ ತಪ್ಪಿದ ಅಥವಾ ವಿಷಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಅಪಾಯ ಖಚಿತವೇ. 

ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಹಾಳಾಗುವುದು ತಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ, ಹೇಗೋ ಅಥವಾ ಯಾರೋ ಸಮತೋಲನ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಮರಳಲು ಕಾರಣರಾಗಬಹುದು. ಅದು ಆಗದಿದ್ದರೆ ಕೊನೆ ಬಂದಂತೆ. ಇಂತಹ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬದುಕುಳಿದರೆ ಅಥವಾ ಪೂರ್ತಿ ನಾಶದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿದರೆ "ಎಂದೋ ಮಾಡಿದ ಪುಣ್ಯದಿಂದ ತಪ್ಪಿತು. ಉಳಿದುಕೊಂಡೆ" ಎಂದು ಎಚ್ಚರಾಗಬಹುದು. 

*****

ಮೇಲಿನ ಒಂಭತ್ತು ಪ್ಯಾರಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ನೋಡಿದೆವು. ನೀರು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ, ಅಂದರೆ ಜಲ ಮತ್ತು ಮಹಾರ್ಣವ,  ಒಟ್ಟಾಗಿ ಒಂದೇ ಪ್ಯಾರಾದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದ್ದರಿಂದ ಒಂಭತ್ತರಲ್ಲಿ ಹತ್ತಾಯಿತು. ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಕವಿ-ದಾರ್ಶನಿಕ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಭರ್ತೃಹರಿ ಈ ಹತ್ತನ್ನೂ ಎರಡೇ ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಸೂತ್ರ ರೂಪದಲ್ಲಿ (ಫಾರ್ಮುಲಾ ಎನ್ನುವಂತೆ) ಪೋಣಿಸಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ನೀತಿಶತಕದ 99ನೆಯ ಶ್ಲೋಕ ಹೀಗಿದೆ:

ವನೇ ರಣೇ ಶತ್ರುಜಲಾಗ್ನಿಮಧ್ಯೇ ಮಹಾರ್ಣವೇ ಪರ್ವತ ಮಸ್ತಕೇವಾ 

ಸುಪ್ತಮ್ ಪ್ರಮತ್ತಂ ವಿಷಮಸ್ಥಿತೋವಾ ರಕ್ಷ೦ತಿ  ಪುಣ್ಯಾನಿ ಪುರಾಕೃತಾನಿ 

ವನ (ಕಾಡು), ರಣ (ಯುದ್ಧಭೂಮಿ), ಶತ್ರು, ಜಲ (ನೀರು), ಅಗ್ನಿ (ಬೆಂಕಿ) ಇವುಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಮಹಾರ್ಣವದಲ್ಲಿ (ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ), ಪರ್ವತದ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ, ಸುಪ್ತ (ನಿದ್ದೆ), ಪ್ರಮತ್ತ (ಪ್ರಜ್ಞೆ ತಪ್ಪಿದಾಗ), ಮತ್ತು ಸಮತೋಲನ ತಪ್ಪಿದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ (ವಿಷಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ), ಹಿಂದೆ ಮಾಡಿದ ಪುಣ್ಯಗಳು ಕಾಪಾಡುತ್ತವೆ. 

"ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಪುಣ್ಯ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡಿ"ಎಂದು ಹೇಳುವುದು ಕವಿಯ ಆಶಯ. 

*****

ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್ ಮಹಾನಗರದಲ್ಲಿ ಎಂಟು ದಿನಗಳಿಂದ ನಿಲ್ಲದೆ ಉರಿಯುತ್ತಿರುವ ಪಂಚಾಗ್ನಿ (ಐದು ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚುಗಳು) ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಭರ್ತೃಹರಿ ನಮಗೆ ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಅನರ್ಘ್ಯ ರತ್ನಗಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಸ್ಲೋಕವನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನವೂ ನೆನೆಯಬೇಕು!

ಈ ಸಂಚಿಕೆ ಈಗಾಗಲೇ ದೊಡ್ಡದಾಯಿತು. ತಪ್ಪು ಭರ್ತೃಹರಿಯದು. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ  ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಹಾಗಾಯಿತು. "ಆಯಿತು. ಭರ್ತುಹರಿ ಹೇಳಿದ. ಪುನರ್ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ನಂಬಿದವರು ಒಪ್ಪಿದರು. ನಾವು ಪುನರ್ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟವರಲ್ಲ. ನಮಗೇನು ಸಂಬಂಧ?"ಎಂದು ಕೇಳುವವರು ಖಂಡಿತ ಇದ್ದಾರೆ. ಪಂಚಾಗ್ನಿ ವಿದ್ಯೆ ಮತ್ತು ಪಂಚಾಗ್ನಿ ತಪಸ್ಸಿನ ವಿಷಯವೂ ಇದೆ. ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನೋಡೋಣ.

Art Show By The Greatest Artist

Among the many things that make life worth living is observing and experiencing the varied splendours of nature and its innumerable manifestations. The many colours that nature offers us with each dawn are gifts that come to us each day regularly. Unfortunately, we are often too busy in the routine of modren life that we fail to note the variety and colourful canvas the nature has for us. Today's city living has made us forget the colours of sunrise and sunset, natural colours of flowers, fruits and vegetables etc., and the magnificent natural events over the many seasons in a year. People travel several miles to see the wonders of deep colours that nature offers us in the Fall season, before trees shed their leaves and bring a new look in the next few months. Please click here to read about the wonderful experience we had on such a outing some ten years ago, to view fall colours.  

In our present day lives, even the food we eat and the drinks that accompany them are artificially flavoured and coloured which are often harmful to our health. We need to be reminded from time to time about the many gifts of the nature and we are even forced to go to far away deserted places to see the clear sky and star gazing! 

*****  

Art exhibitions are held periodically in major cities and towns where many artists display their art works for viewing by the general public and art connoisseurs. These exhibitions are usually for a temporary period and when we go to the same place sometime later, we find something else on display there. Is there a place where one can see the same exhibition day after day? 

"Artists Palette" is a thin board or slab on which an artiste lays and mixes colours that he uses in making his paintings (see picture above) for displaying as exhibits or giving away to others or selling them. Experienced painters give life to pictures by using many colours and arriving at the required one by mixing them on such palette. We all know that there is a greatest artist who cannot be rivalled by anyone either in the past or for all times to come. How would his own palette look like, if one wishes to see it?

Anyone wishing to see the "Artists Palette" of the Lord should go to the "Death Valley National Park" in the North Mojave Desert of Eastern California. Visitors go on the Artist's Drive in the Furnace Creek area to view aprons of pink, green, purple, brown, black and many other colour rocks visual treat as well as a lesson in the geographic marvels of our planet. The handbook of the Death Valley National Park describes it as "dipping, diving, curving, one way road that weaves through striking ravines and colourful rock formations".

 

Artists Palette is a nine mile loop road that has many spots where one can park their cars and explore further details by taking small hikes in the many ups and downs of the canyon. Even those who are not able to take such walks do get a birds eye view of the many colours that are found in the rock formations due to the mineral deposits in them, even from their seats in the cars as the drive progresses. One can see sea green, lemon yellow, periwinkle blue and salmon pink deposits as well as a mix of various colours due to combination of the various minerals. It is a sight to behold and enjoy. An early morning drive is advisable as the outside temperatures rise with the day progressing. Picture shown above is just one of the angles at a particular point in time. The same scene changes dramatically with the time of the day, colour of the sky and the efficiency of the photo equipments coupled with the skills of the photographer!

*****

Death Valley National Park is 250 miles from Los Angeles, 500 miles from San Francisco, and 150 miles from Las Vegas. A group of "Gold Rush" pioneers who entered the valley in 1849 thinking that it was a short cut route to California named it as "Death Valley" due to the extreme conditions for humans there. It is spread over 34,00,000 acres. Telescope Peak is its highest point at 11,049 feet above sea level. On the other hand, The Bad Water Basin area in the park is at 282 feet below sea level and is one of the lowest points on earth. The name Bad Water comes from the fact that the water there (if found during very rare rainy period) is unfit for drinking due to the heavy salt content. Visitors take a stroll on the vast expanse of shimmering white table salt in the area. The area around Furnace Creek is said to have reached a temperature of 134 degrees Fahrenheit or 56.7degrees Celsius in 1913, and said to be the highest temperature ever recorded on earth. 

There are many tourist spots in the park like Mesquite Flat Sand Dunes, Zebriske Point, Racetrack Playa, Cottonwood Mountains, Ubehebe Crater, Chris Witch's Camp, Ghost Towns and many more. Of course, one cannot miss the Artist's Paulette. Lodging facilities are available in Furnace Creek area. The valley is a paradise for camping and hiking enthusiasts. Summers are very hot and winters are warm. Many films like Star Wars, Riders of the Lost Ark were filmed here. Some areas are shown as very similar to the surface of Mars. A three day trip would be required to explore all the important points in the valley. Visitors go in the middle of the night to some isolated spot in the valley (the entire valley is in fact isolated!) for star watching and then exclaim they had never seen stars in such a clear sky.

Proper attire and lots of drinking water are to be stocked before venturing out in the park. As one enters the part, a booklet containing guidance notes and safety precautions to be followed are given to th visitors.

If you are in Las Vegas or Los Angeles or a place around there about, and have three days to spare, Death Valley is the place to go!