Working Hours or Working Days?

Working Hours is the topic of all discussions everywhere today. Fire in Los Angeles is the topic of discussion for some people. But the raging fire in discussions on working hours appears to have overtaken the other real fire for now. There are firefighters fighting the fire in Los Angels. But more and more people are adding fuel to the fire in the discussion on working hours issue. Those who are in working periods of their lives are naturally discussing working hours. Those who are well past the working periods of their lives are also discussing working hours issue. Those who never worked in their lives in the past nor are likely to work in the remainder of their lives are also worried about it. Of course, retired people are fully devoting their valuable time in discussing the working hours issue endlessly, purely because it is important when they start working in their next life, if there is any. . 

*****

It was more than a year ago, sometime in September, 2023, that the seeds of this discussion fire were sown. Sri NR Narayana Murthy, founder of the software giant Infosys, was in the middle of a podcast with former Infosys CEO Sri Mohandas Pai. He recalled his student days and the difficulties he and his generation faced in those days. They were in the 1960s. Most of the families were unable to provide higher education to their children. Though intelligent, hardworking and deserving higher education, many were deprived of it. The hostel facilities were minimal and rare. PG accommodations and student loans were not heard of. Students depended on community hostels and large heartedness of rich and philanthropic people. 

He mentioned about his getting a scholarship and paying highly subsidised fee. Capitation fees had not yet arrived. In this background, he observed that he and his generation owed a debt to the society. Having received such support from the government and society, they had the responsibility for working more than others and compensate the society. He mentioned that he worked 85 to 90 hours a week and he certainly did not regret it. He made a mention that 70 hours work in a week was required. 

He had also talked about other issues like nation building, technology, his company Infosys and many others. He also clarified that he doesn't think hours were important. "All that it means is that you have to be very productive, you have to work very hard like the Germans did after World War I, like the Japanese did, and we owe it to the poor people in our society to work hard and make the quality of their life a little bit better" he said. 

As it usually happens, most people did not listen or read of all he said. The issue of 70 hours work per week was picked up and played out again and again.

*****

The issue was being discussed off and on for over a year. It got additional fodder last week. Sri S H Subramanyan, Chairman of L&T, was trying to make a point as to how a Sunday could be more productive. He observed: "How long can you stare at your wife? What can you do sitting at home?". The issue of hours of work per week, work-life balance etc. again took centre stage. 

While the company executives tried to defend the statement of the chairman, trade unions lambasted him. Social media had a field day, and continue to have field days, on the issue. Feminists are also up in arms. Maybe be it would have been better he had instead said: "How long can you stare at your husband? What can you do sitting at home?" to balance the gender bias. 

*****

Shortly thereafter, last Saturday, the issue came up in a discussion with Shri Anand Mahindra, Chairman of Mahindra Group. He said quality of work is more important than hours at work. Among other things, he said "My wife is wonderful. I love staring at her". It made even bigger news. He explained why he is on "X" (or formerly Twitter) as it gives him feedback from a large section of people and helps in forming his business ideas. 

Again staring at wife started making news. Sri Narayana Murthy had mentioned about the quality of work and the hours of work. But hours of work per week again took centre stage. Those who were using the weekends or Sundays string at others wives (or husbands, just to balance gender bias) were probably highly disappointed as that stream did not make much news.

*****

This is the world of AI or Artificial Intelligence. The only AI my generation knew was Air India. Now the only thing that comes to anyone's mind when AI is mentioned is Artificial intelligence. When everything in our lives is artificial, why intelligence should only be human? Hence AI is indeed here. Photoshop is another wonderful tool that can make and unmake things. In these two, we have fire and oxygen. That is sufficient for things to burn. Of course, idle minds are the real combustible items. Then there are Facebook, WhatsApp and other social media to spread the fire.

There are two pictures used in this post. Both are borrowed from the ones circulating on WhatsApp. The top one appeared immediately after the statement by L&T Chairman. The one below came up soon thereafter. It looks like one by R K Laxman, but looks as a recent one. There are hundreds of others on the same topic right now. Amul stares at bread everyday is just one of them.

*****

Before advent of computers and internet, physical presence was an important requirement for any work or job. One had to go to shop or office or establishment to do work. Late coming and early going was permitted under separate rules. There were people attending office physically regularly, but working remotely (rarely) then. Computers and software development jobs brought in the concept of "working Remotely" and "Working Off-campus". "Working from Home" and "Working from Anywhere" were strengthened by Covid or Corona. My granddaughter used to say, when she was four year old, that she would become an Astronaut, but work from home.  

Physical presence is required, unfortunately, in some jobs even now. Food can be ordered online, but there must be someone to make food there in the outlet. Robots are already making food in some countries. A day may come when we have an App that will make, consume and digest all the food, but holding the mobile with that App will give ius a feeling of being well fed. If the App develops indigestion, there can be another App to treat and rectify it. 

*****

In the middle of all the discussion on work hours per week, working hours or working days, work-life balance, wife or husband or neighbour staring, and so on, there are some people who continue to work more than 90 or 100 hours per week or even more. Such discussions don't bother them. They are also enjoying working like that. They are also doing many other things in life, routine as well as special. They have a contented and balanced life. They are rare, but do exist. Have you seen any one of that type recently?

ಪೂರ್ವ ಪುಣ್ಯಗಳು

"ಕಾಡು ಬೆಳೆಸಿ; ನಾಡು ಉಳಿಸಿ" ಎನ್ನುವುದು ಈಗ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಕೂಗಾಗಿದೆ. ನಟ ರತ್ನಾಕರ ಮಾಸ್ಟರ್ ಹಿರಣ್ಣಯ್ಯ ಅವರ ನಾಟಕವೊಂದರ ದೃಶ್ಯ. ಮರ ಬೆಳೆಸುವ ವಿಷಯ ಚರ್ಚೆಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. "ಮನೆಗೆರಡು ಮರ ಬೆಳೆಸಿ" ಎಂದು ಪಾತ್ರಧಾರಿಯೊಬ್ಬ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ದತ್ತು ಪಾತ್ರದ ಮಾಸ್ಟರ್ ಹಿರಣ್ಣಯ್ಯ "ಯಾಕೆ ಬೆಳೆಸಬೇಕು?" ಎಂದು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. "ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ" ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ ಆ ನಟ. "ಹಿಂದಿದ್ದ ಕಾಡುಗಳು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಮರಗಳು ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಈ ಪಾಪಿಗಳು ಕಡಿದು ನುಂಗಿದರು. ಇವರ ಮಕ್ಕಳ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಕಡಿಯಲು  ಮರಗಳು ಬೇಕಲ್ಲ? ಅದಕ್ಕೇ ನಮಗೆ "ಮನೆಗೆರಡು ಮರ ಬೆಳೆಸಿ" ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ" ಎಂದು ಉತ್ತರ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ ಅವರು. ನಲವತ್ತು-ಐವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವರ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ನೋಡಿದವರಿಗೆ ಈ ದೃಶ್ಯ ನೆನಪಿರುತ್ತದೆ. 

ನಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯ ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕೂ ಹಿಂದೆ "ವನ ಸಂಪತ್ತು" ತಾನೇತಾನಾಗಿ ವಿಜೃಂಭಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲ. ಮನುಷ್ಯನಿಗೂ ಕಾಡುಗಳಿಗೂ ಬಹಳ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಒಂದು ಊರಿನಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಊರಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಿದ್ದಾಗ ಅರಣ್ಯಗಳನ್ನು ದಾಟಿಯೇ ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಡುಗಳನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಹಿಂಸ್ರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮತ್ತು ಕಳ್ಳಕಾಕರ ತೊಂದರೆ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಅನೇಕವೇಳೆ ಕೂದಲೆಳೆಯ ಅಂತರದಿಂದ ಅಪಾಯ ತಪ್ಪುತ್ತಿತ್ತು. ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಅನೇಕ ಅವಶ್ಯ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ತರಲೂ ಸಹ ಕಾಡುಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಎಷ್ಟು ಕಾಡು ಕಡಿದು ನಾಡು ಮಾಡಿದ್ದರೂ ಈಗಲೂ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ವನಗಳು ಅಷ್ಟೋ ಇಷ್ಟೋ ಉಳಿದಿವೆ. ಕಾಡಿನ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಆನೆಗಳು ಅಥವಾ ಹುಲಿ-ಚಿರತೆಗಳಿಂದ ವಾಹನಗಳು ಸುತ್ತುವರೆದ ಸುದ್ದಿಗಳು ಕೇಳುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತೇವೆ. ಯೂಟ್ಯೂಬಿನಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ನೂರಾರು ವಿಡಿಯೋಗಳು ನೋಡಸಿಗುತ್ತವೆ. ದುರ್ಗಮ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಪಘಾತಗಳಿಗೇನೂ ಕಡಿಮೆಯಿಲ್ಲ. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯಕೀಯ ನೆರವು ಸಿಗುವುದೂ ದುರ್ಲಭ. "ಇನ್ನಾಯಿತು, ಸಾವು ಬಂದಿತು" ಎಂದುಕೊಂಡವರು "ಅಬ್ಬಾ! ಯಾವ ಜನ್ಮದ ಪುಣ್ಯವೋ, ಬದುಕುಳಿದೆವು!" ಎಂದು ಉದ್ಗಾರ ತೆಗೆಯುತ್ತಾರೆ.  

*****

ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಣಗಳು ಎದುರಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲವೊಂದಿತ್ತು. ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ನೇರವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸದವರಿಗೆ ಯುದ್ಧದ ಅಪಾಯ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಸೈನ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಯೋಧರಿಗೆ ಪ್ರಾಣಾಪಾಯ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟ ಬುತ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಯೋಧರಿಗೆ ಈಗಲೂ ಅಷ್ಟೇ.  ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಟರೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬರುವುದು ಅನುಮಾನವೇ. ಅನೇಕ ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವು ಕಾದಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾದಿರುತ್ತದೆ. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಇದ್ದರೂ ಎಲ್ಲಿಂದಲೋ ಬಂದ ಬಾಂಬುಗಳು ಸ್ಫೋಟಿಸಿ ಯಾವರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಆ ಜಗಳಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸದಂತಹ ಜನ-ಜಾನುವಾರುಗಳು ಸಾಯುವಂತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. 

ಇಂದು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇನ್ನೂ ಕೆಟ್ಟಿದೆ. ಯಾವುದೋ ಎರಡು ದೇಶಗಳೋ. ಗುಂಪುಗಳೋ ಕಾದಾಡುವಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ಏನೂ ಸಂಬಂಧವೇ ಇಲ್ಲದ ಜನ ಸಾಯುವ ಕಾಲ ಬಂದಿದೆ. ನಾಗರಿಕ ವಿಮಾನ ಹಾರಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಎಲ್ಲಿಂದಲೋ ಬಂದು ಬಡಿದ ಅಸ್ತ್ರಗಳಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಜೀವ ತೆತ್ತ ಸಂಗತಿಗಳು ಆಗಾಗ ಬರುತ್ತವೆ. ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಬೇರೆ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ದುಡಿಯುವ, ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಎಂದು ಹೋಗಿ ಯುದ್ಧಗಳ ಕಾರಣ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಂಡ ಯುವ ಜನಾಂಗದ ಕಥೆಗಳು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡುತ್ತೇವೆ. ಅನೇಕರ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಗಳ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ತಮ್ಮದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಕಳೆದುಕೊಂಡು, ಪಡಬಾರದ ಪಾಡು ಪಟ್ಟು, ಅನ್ನಾಹಾರಗಳಿಲ್ಲದೆ ಕಡೆಗೆ ಹೇಗೋ ಜೀವ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದವರಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತಹವರು "ಅಬ್ಬಾ! ಯಾವ ಜನ್ಮದ ಪುಣ್ಯವೋ, ಬದುಕುಳಿದೆವು!" ಎಂದು ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. 

*****

ಯುದ್ಧಗಳ ವಿಷಯ ಬೇರೆಯೇ ಆಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಹೊಡೆದಾಡಲೆಂದೇ ನಿಂತ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ. ಕೊಲ್ಲಲೆಂದೇ ಹೊರಟವರ ಸಮೂಹ. ಆದರೆ ಶತ್ರುಗಳು ಕೇವಲ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ನಮಗೆ ಎದುರಾಗಬೇಕೆಂದಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಅನೇಕರು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಇರುವ ಮಂದಿಯೇ ಶತ್ರುಗಳಾಗಬಹುದು. ಅವರು ನಮ್ಮ ಶತ್ರುಗಳು ಎಂದು ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿರಬಹುದು. ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದಂತೆಯೇ ಅನೇಕ ಶತ್ರುಗಳೂ ಇರುವುದು ಸಹಜ. ವಿನಾಕಾರಣ ಹಗೆತನ ಸಾಧಿಸುವವರಿಗೆ ಕಡಿಮೆಯೇನಿಲ್ಲ. ಅವರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ "ಹಿತಶತ್ರು" ಎಂದು ಹೇಳುವ ಸಮೂಹಗಳೂ ಉಂಟು! ನಮಗೆ ಪರಮ ಪ್ರಿಯರು ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಬಂಧು-ಮಿತ್ರರೂ ಅತ್ಯಂತ ಅವಶ್ಯಕ ಹಾಗೂ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಕತ್ತು ಕುಯ್ಯಲು ಕಾಯುತ್ತಿರುವುದೂ ಉಂಟು. 

ವೈರಿಗಳು ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರೇ ದಾಳಿಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ನಿಯಮವೇನೂ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ. ಅನೇಕ ಈ ರೀತಿಯ ಜನರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಮುಗಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಬಹುದು. ಇಂತಹ ಶತ್ರುಗಳ ಹೊಡೆತ ನಮಗೆ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಅದು ಬಿದ್ದ ಮೇಲೆಯೇ ಗೊತ್ತಾಗುವುದು. ಮೊದಲೇ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಿದ್ದರೆ ಏನಾದರೂ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾದರೂ ಮಾಡಬಹುದು. ಹಠಾತ್ತನೆ ಬೀಳುವ ಬಲವಾದ ಗುದ್ದಿಗೆ ಮಾಡುವುದಾದರೂ ಏನು? ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ಶತ್ರುಗಳಿಂದ ಕೂದಲೆಳೆಯ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಪಾರಾಗುತ್ತೇವೆ. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ "ಆಹಾ! ಏನು ಪುಣ್ಯವೋ, ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡೆ!" ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯ ಪಡುವುದೂ ಉಂಟು. 

*****

ನೀರಿಲ್ಲದೆ ಜೀವನವಿಲ್ಲ. "ಜೀವ" ಎನ್ನುವ ಪದಕ್ಕೆ "ನೀರು" ಎಂದೂ ಒಂದು ಅರ್ಥವಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಗಾಳಿಯಿಲ್ಲದೆ ಬದುಕಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಗಾಳಿಯ ನಂತರದ ಸ್ಥಾನ ನೀರಿನದು. "ಅವನನ್ನು ನೀರು-ನೆರಳು ಇಲ್ಲದ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹಾಕಬೇಕು" ಎಂದು ಸರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡದ ಸರ್ಕಾರೀ ನೌಕರನಿಗೆ ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲ ಒಂದಿತ್ತು. "ನಮಗೆ ಒಂದು ಲೋಟ ನೀರೂ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಅತಿಥೇಯರನ್ನು ಆಕ್ಷೇಪಿಸುವ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಇತ್ತು. ನದಿಗಳು, ಜಲಾಶಯಗಳು, ಸಮುದ್ರಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ವೇಳೆ ದಾಟಿ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಬೇಕಿತ್ತು. ವಿಮಾನಯಾನ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಇವು ಅತ್ಯಂತ ಅನಿವಾರ್ಯ ಆಗಿದ್ದವು. ಈಗಲೂ ಅಷ್ಟುಮಟ್ಟಿಗೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಬೇಕಾದದ್ದು ಇದ್ದೇ ಇದೆ. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ "ಜಲಗಂಡ" ಎನ್ನುವ ಪದ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಅಪಾಯ ಕುಳಿತಿರುತ್ತಿತ್ತು. 

ಈಜು ಬಾರದವರಿಗೆ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಅಪಾಯ. ಈಸಬಲ್ಲವರಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಅಪಾಯ. ಕೊರೆಯುವ ನೀರು. ಸುಳಿಗಳುಳ್ಳ ನೀರು. ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಸೂಚನೆಯೇ ಇಲ್ಲದೆ ಹರಿದುಬಂದ ಪ್ರವಾಹದ ನೀರು. ಮೊಸಳೆ, ಶಾರ್ಕ್ ಮುಂತಾದ ಜಲಚರಗಳುಳ್ಳ ನೀರು. ಜಲಪಾತ, ಕಲ್ಲು ಬಂಡೆಗಳು ಇರುವ ನೀರು. ತೂತಿರುವ ಹರಿಗೋಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣ. ಚೆನ್ನಾದ ಹಡಗಿನಲ್ಲಿ ಹೋಗುವಾಗಲೂ ನೀರ್ಗಲ್ಲುಗಳ ಹೊಡೆತದಿಂದ ಹಡಗು ಛಿದ್ರವಾಗಿ ಮುಳುಗುವ ಅಪಾಯ. ಸಮುದ್ರ ತೀರದಲ್ಲಿ ಹಠಾತ್ತನೆ ಬಂದೆರಗಿದ ಅಲೆಗಳ ಗಂಡಗಳು. ಸುನಾಮಿ ಎಂಬ ದೈತ್ಯ ಪ್ರವಾಹಗಳು. ನಗರದಲ್ಲಿ ಮಳೆಯ ನೀರು ತುಂಬಿ ಹರಿವಾಗ, ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದು ಹೋಗುವಾಗ ಮುಚ್ಚಳ ತೆಗೆದ "ಮ್ಯಾನ್ ಹೋಲ್" ನುಂಗುವ ಭಯ. ಇಂತಹ ಗಂಡಾಂತರಗಳಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲಿ ಪಾರಾಗಬಹುದು. "ನಮ್ಮ ಪಕ್ಕದವರು ಹೋದರು. ನಾವು ಹೇಗೋ, ಯಾವುದೋ ಪುಣ್ಯದ ಬಲದಿಂದ ಬದುಕುಳಿದೆವು" ಎಂದು ಸಮಾಧಾನ ಪಡುವ ಸಂದರ್ಭಗಳೂ ಉಂಟು. 

*****

ನೀರಿನಂತೆ ಬೆಂಕಿ. ಬೆಂಕಿಯಿಲ್ಲದೆ ಜೀವನ ಸಾಧ್ಯವಾದರೂ ಅದು ನೀರಸ ಜೀವನ. ಬಾಳು ರಸಭರಿತವಾಗಲು ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಇನ್ನೊಂದು ರೂಪವಾದ ಶಕ್ತಿ ಬೇಕೇ ಬೇಕು. ಈ ಬೆಂಕಿಯಾದರೋ ಚಾಕುವಿನಂತೆ. ಹಣ್ಣು, ತರಕಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಕತ್ತರಿಸಲು ಚಾಕು ಬೇಕೇ ಬೇಕು. ಆದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಅಜಾಗರೂಕರಾದರೂ ನಮ್ಮನ್ನೇ ಕತ್ತರಿಸುತ್ತದೆ ಅದೇ ಚಾಕು. ಬೆಂಕಿಯೂ ಅಂತೆಯೇ. ಬಹೂಪಯೋಗಿ ಬೆಂಕಿಯೇ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಅದರ ವಿಶ್ವರೂಪ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಹಿಡಿತ ತಪ್ಪಿ ತಾನೇತಾನಾಗಿ ಮೆರೆಯುತ್ತದೆ. ಆಗ ಅದರ ಆರ್ಭಟ ಹೇಳಲಾಗದು. ನೋಡನೋಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಸಣ್ಣಗಿದ್ದ ಉರಿ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಹರಡಿ ತನ್ನ ಕೆನ್ನಾಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸರ್ವವನ್ನೂ ನುಂಗಿ ಬೂದಿಯಾಗಿಸುತ್ತದೆ. 

ಇಂತಹ ಬೆಂಕಿಯ ಮಧ್ಯೆ ಸಿಕ್ಕಿದವರ ಪಾಡು ಅವರಿಗೇ ಗೊತ್ತು. ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೊರಬರಲು ದಾರಿಯೇ ಕಾಣದು. ಕಂಡಿದ್ದು, ಕಾಣದುದು ಎಲ್ಲವೂ ಉರಿದು ಭಸ್ಮ. ಅಂತಹದರಲ್ಲೂ ಬದುಕಿ ಉಳಿದವರು ಇದ್ದಾರೆ. ಪವಾಡದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಗೋ ಪಾರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಹೇಗೆ ಪಾರಾದರು ಎನ್ನುವುದು ಹೇಳುವುದೂ ಕಷ್ಟ. "ಯಾವುದೋ ಹಿಂದೆ ಮಾಡಿದ ಪುಣ್ಯ ಕಾಪಾಡಿತಲ್ಲ. ಜೀವ ಉಳಿಯಿತು" ಎಂದು ನಡುಗುತ್ತಲೇ ಸಂತೋಷ ಪಡುತ್ತಾರೆ. 

*****

ಒಬ್ಬ ಪರ್ವತಾರೋಹಿಯನ್ನು ಪತ್ರಕರ್ತರು "ನೀವು ಪರ್ವತಾರೋಹಣ ಏಕೆ ಮಾಡುತ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. "ಏಕೆ ಎಂದರೆ, ಅದು ಇದೆಯಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕೆ!" ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದ. ಮನುಷ್ಯನು ಸ್ವಭಾವತಃ ಸಾಹಸ ಪ್ರಿಯ. ಜೊತೆಗೆ ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯೂ ಇದೆ. ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ರಹಸ್ಯಗಳನ್ನು ಭೇದಿಸಬೇಕೆನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಖಯಾಲಿ. ಅವುಗಳಿಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೆಕ್ಕಿ ತೆಗೆದು ಅನುಭವಿಸುವ ಆಸೆ. ಜೊತೆಗೆ ನಾನಾ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರು ಬೆಟ್ಟ-ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಕೂಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವೆಲ್ಲಾ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಪರ್ವತ ಏರುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. 

ದುರ್ಗಮವಾದ ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಡಚಣೆಗಳು೦ಟು. ಅವಘಡಗಳು ಸಂಭವಿಸಬಹುದು. ಕಾಲು ಜಾರಿ ಪ್ರಪಾತಕ್ಕೆ ಬೀಳಬಹುದು. ಭೂಕುಸಿತ ಆಗಬಹುದು. ಸೌಮ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿರುವ ಪರ್ವತವೇ ಅಗ್ನಿಪರ್ವತವಾಗಿ ಬೆಂಕಿ ಉಗುಳಬಹುದು. ಹಿಮಪಾತ ಆಗಬಹುದು. ಮೇಘಪಾತ (ಕ್ಲೌಡ್ ಬರ್ಸ್ಟ್) ನಡೆಯಬಹುದು. ಮಳೆ-ಗಾಳಿಯಿಂದ ಅಥವಾ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿ ಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಬಹುದು. ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಅಪಾಯ ಬರಬಹುದು. ಅನೇಕರು ಪ್ರತಿವರುಷ ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಒಂದೇ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಹೋದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಗತಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಬದುಕಿ ಉಳಿಯುತ್ತಾರೆ. ಉಳಿದು ಹಿಂದೆ ಬಂದವರು "ನಮ್ಮ ಯಾವುದೊ ಪುಣ್ಯ. ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದವರು ಹೋದರು.  ನಾವು ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬಂದೆವು" ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. 

***** 

ದಿನಪೂರ್ತಿ ಎಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ನಡೆಸಿದರೂ ಕಡೆಗೆ ರಾತ್ರಿಗೆ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ನಿದ್ದೆ ಬೇಕೇ ಬೇಕು. ರಾತ್ರಿಪಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರೆ ಹಗಲು ನಿದ್ದೆ ಬೇಕು. ಒಂದು ಮಿತಿಯವರೆಗೆ ನಿದ್ದೆ ತಡೆಯಬಹುದು. ಆ ಮಿತಿ ದಾಟಿದರೆ ನಮಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದಂತೆ ನಿದ್ರೆ ತಾನೇತಾನಾಗಿ ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. ಒಮ್ಮೆ ನಿದ್ರೆ ಬಂದರೆ ಎಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾದರೂ ಜಡನೇ. ನಿದ್ರೆಯ ಕಾರಣ ಮತ್ತು ಅದರ ದೀರ್ಘ ವಿವರಣೆ ನಮ್ಮ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರವಾಗಿ ಚರ್ಚಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ರೀತಿ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ಅನೇಕ ಆಪತ್ತುಗಳು ಬರಬಹುದು. ಮಲಗಿರುವಾಗ ಛಾವಣಿಯೇ ಕುಸಿದು ಅಥವಾ ತಿರುಗುತ್ತಿರುವ ಫ್ಯಾನು ತಲೆಯಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಸತ್ತವರಿದ್ದಾರೆ. ಹಾವು-ಚೇಳುಗಳು ಕಚ್ಚಿ ಸತ್ತವರಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಕೊಚ್ಚಿ ಹೋದವರಿದ್ದಾರೆ. ಏನೂ ಇಲ್ಲ, ಹೃದಯಾಘಾತ ಆಗಿ ಅನೇಕರು ಮಲಗಿದವರು ಮತ್ತೆ ಏಳದಿರುವುದು ಸರ್ವೇ ಸಾಮಾನ್ಯ. 

"ಸ್ಕೂಲ್ ಮಾಸ್ಟರ್" ಚಲನಚಿತ್ರದಿಂದ ನಮಗೆ ಚಿರಪರಿಚಿತವಾದ "ಸ್ವಾಮಿದೇವನೆ ಲೋಕಪಾಲನೆ ತೇ ನಮೋಸ್ತು ನಮೋಸ್ತುತೇ" ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವಂತೆ "ರಾತ್ರಿ ನಿದ್ರೆಯ ಗೈವ ಕಾಲದಿ ನೀನೆ ಎಮ್ಮನು ಕಾಯುವಿ" ಎಂದಿದೆ. ಆದರೂ ಅದು ಸಾಮಾನ್ಯ ದಿನಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿದ್ದೆಯಲ್ಲಿ. ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿನಿಂದ ಅಥವಾ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿ ಬದುಕುಳಿದಾಗ "ಏನೋ, ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವ ಪುಣ್ಯವೋ ಅಥವಾ ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರ ಪುಣ್ಯವೋ, ಬದುಕುಳಿದೆವು" ಎಂದು ಉದ್ಗರಿಸುತ್ತಾರೆ. 

*****

ಮಲಗಿ ನಿದ್ರಿಸುವುದು ಸುಪ್ತ ಸ್ಥಿತಿ. ಅದು ಬೇಕೇಬೇಕಾದದ್ದು. ಪ್ರಜ್ಞೆ ತಪ್ಪುವುದು ಪ್ರಮತ್ತ ಸ್ಥಿತಿ. ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಅದಾಗಿಯೇ ಈ ಸ್ಥಿತಿ ಒದಗಬಹುದು. ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಅದನ್ನು ನಾವೇ ಮೈಮೇಲೆ ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಕುಡಿತದಿಂದ ಇರಬಹುದು. ಇತರೆ ಮಾದಕ ದ್ರವ್ಯದಿಂದ ಇರಬಹುದು. ಅಪಘಾತಗಳಿಂದ ಆಗಬಹುದು. ಮಲಗುವಾಗ ಸರಿಯಾದ ಮುಂಜಾಗ್ರತೆ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದಿರಬಹುದು. ಕಳ್ಳ-ಕಾಕರಿಂದ ಅಪಾಯ ಬರಬಹುದು. "ನನಗೆ ಯಾರು ಏನು ಮಾಡಬಲ್ಲರು?' ಎನ್ನುವ ಅಹಂಕಾರ ಇರಬಹುದು. ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದ ಮುನ್ನ ಎಚ್ಚರ ಬಂದರೆ ಬದುಕು. 

ಮೈಮೇಲೆ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಇದ್ದರೂ ಬೇರೆ ರೀತಿಯ ಮದಗಳಿಂದ ಪ್ರಮತ್ತನಾಗಬಹುದು. ಇಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರಜ್ಞೆ ಇದ್ದರೂ ಇಲ್ಲದ ರೀತಿ ವ್ಯವಹಾರ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ. "ಅನ್ನ ಮದ, ಅರ್ಥ ಮದ , ಅಖಿಲ ವೈಭವದ ಮದ, ಮುನ್ನ ಪ್ರಾಯದ ಮದವು, ರೂಪ ಮದವು...." ಮುಂತಾಗಿ ದಾಸರು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಭಾವತಃ ಒಳ್ಳೆಯವನೇ ಇರಬಹುದು. ಆದರೆ ಈ ರೀತಿಯ ಮದಗಳು ಮಾಡಬಾರದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿಸುತ್ತವೆ. ವಿನಾಶದ ಅಂಚಿಗೆ ತಳ್ಳುತ್ತವೆ. ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮುನ್ನ ಹೇಗೋ ಎಚ್ಚರಗೊಂಡು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. "ಯಾವುದೊ ಪುಣ್ಯ ವಿಶೇಷ. ಪೂರ್ತಿ ನಾಶವಾಗುವ ಮೊದಲು ಬದುಕಿದೆ" ಎಂದು ಸರಿದಾರಿಗೆ ಬರಬಹುದು. 

*****

ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ತರಗತಿಗಳಲ್ಲಿ "ಈಕ್ವಿಲಿಬ್ರಿಯಂ" ಎನ್ನುವ ವಿಷಯದ ಮೇಲೆ ಪಾಠ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. "ಸಮತೋಲನ ಸ್ಥಿತಿ" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಪದಾರ್ಥಗಳು ಸಮತೋಲನ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾಗ ಎಲ್ಲವೂ ಸರಿ. ಸಮತೋಲನ ಕಳೆದುಕೊಂಡಾಗ ಬರುವುದೇ ವಿಷಮ ಸ್ಥಿತಿ. ಮನುಷ್ಯರ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಅದೇ. ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಮತೋಲನ ತಪ್ಪಿದರೆ ವಿಷಮಸ್ಥಿತಿ ತಲುಪುತ್ತೇವೆ. ಇದು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ಇರಬಹುದು. ಮಾನಸಿಕವಾಗಿಯೂ ಇರಬಹುದು. ವ್ಯಾವಹಾರಿಕವಾಗಿ ಕೂಡ ಇರಬಹುದು. ಸಮತೋಲನ ತಪ್ಪಿದ ಅಥವಾ ವಿಷಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಅಪಾಯ ಖಚಿತವೇ. 

ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಹಾಳಾಗುವುದು ತಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ, ಹೇಗೋ ಅಥವಾ ಯಾರೋ ಸಮತೋಲನ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಮರಳಲು ಕಾರಣರಾಗಬಹುದು. ಅದು ಆಗದಿದ್ದರೆ ಕೊನೆ ಬಂದಂತೆ. ಇಂತಹ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬದುಕುಳಿದರೆ ಅಥವಾ ಪೂರ್ತಿ ನಾಶದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿದರೆ "ಎಂದೋ ಮಾಡಿದ ಪುಣ್ಯದಿಂದ ತಪ್ಪಿತು. ಉಳಿದುಕೊಂಡೆ" ಎಂದು ಎಚ್ಚರಾಗಬಹುದು. 

*****

ಮೇಲಿನ ಒಂಭತ್ತು ಪ್ಯಾರಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ನೋಡಿದೆವು. ನೀರು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ, ಅಂದರೆ ಜಲ ಮತ್ತು ಮಹಾರ್ಣವ,  ಒಟ್ಟಾಗಿ ಒಂದೇ ಪ್ಯಾರಾದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದ್ದರಿಂದ ಒಂಭತ್ತರಲ್ಲಿ ಹತ್ತಾಯಿತು. ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಕವಿ-ದಾರ್ಶನಿಕ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಭರ್ತೃಹರಿ ಈ ಹತ್ತನ್ನೂ ಎರಡೇ ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಸೂತ್ರ ರೂಪದಲ್ಲಿ (ಫಾರ್ಮುಲಾ ಎನ್ನುವಂತೆ) ಪೋಣಿಸಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ನೀತಿಶತಕದ 99ನೆಯ ಶ್ಲೋಕ ಹೀಗಿದೆ:

ವನೇ ರಣೇ ಶತ್ರುಜಲಾಗ್ನಿಮಧ್ಯೇ ಮಹಾರ್ಣವೇ ಪರ್ವತ ಮಸ್ತಕೇವಾ 

ಸುಪ್ತಮ್ ಪ್ರಮತ್ತಂ ವಿಷಮಸ್ಥಿತೋವಾ ರಕ್ಷ೦ತಿ  ಪುಣ್ಯಾನಿ ಪುರಾಕೃತಾನಿ 

ವನ (ಕಾಡು), ರಣ (ಯುದ್ಧಭೂಮಿ), ಶತ್ರು, ಜಲ (ನೀರು), ಅಗ್ನಿ (ಬೆಂಕಿ) ಇವುಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಮಹಾರ್ಣವದಲ್ಲಿ (ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ), ಪರ್ವತದ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ, ಸುಪ್ತ (ನಿದ್ದೆ), ಪ್ರಮತ್ತ (ಪ್ರಜ್ಞೆ ತಪ್ಪಿದಾಗ), ಮತ್ತು ಸಮತೋಲನ ತಪ್ಪಿದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ (ವಿಷಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ), ಹಿಂದೆ ಮಾಡಿದ ಪುಣ್ಯಗಳು ಕಾಪಾಡುತ್ತವೆ. 

"ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಪುಣ್ಯ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡಿ"ಎಂದು ಹೇಳುವುದು ಕವಿಯ ಆಶಯ. 

*****

ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್ ಮಹಾನಗರದಲ್ಲಿ ಎಂಟು ದಿನಗಳಿಂದ ನಿಲ್ಲದೆ ಉರಿಯುತ್ತಿರುವ ಪಂಚಾಗ್ನಿ (ಐದು ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚುಗಳು) ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಭರ್ತೃಹರಿ ನಮಗೆ ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಅನರ್ಘ್ಯ ರತ್ನಗಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಸ್ಲೋಕವನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನವೂ ನೆನೆಯಬೇಕು!

ಈ ಸಂಚಿಕೆ ಈಗಾಗಲೇ ದೊಡ್ಡದಾಯಿತು. ತಪ್ಪು ಭರ್ತೃಹರಿಯದು. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ  ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಹಾಗಾಯಿತು. "ಆಯಿತು. ಭರ್ತುಹರಿ ಹೇಳಿದ. ಪುನರ್ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ನಂಬಿದವರು ಒಪ್ಪಿದರು. ನಾವು ಪುನರ್ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟವರಲ್ಲ. ನಮಗೇನು ಸಂಬಂಧ?"ಎಂದು ಕೇಳುವವರು ಖಂಡಿತ ಇದ್ದಾರೆ. ಪಂಚಾಗ್ನಿ ವಿದ್ಯೆ ಮತ್ತು ಪಂಚಾಗ್ನಿ ತಪಸ್ಸಿನ ವಿಷಯವೂ ಇದೆ. ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನೋಡೋಣ.

Art Show By The Greatest Artist

Among the many things that make life worth living is observing and experiencing the varied splendours of nature and its innumerable manifestations. The many colours that nature offers us with each dawn are gifts that come to us each day regularly. Unfortunately, we are often too busy in the routine of modren life that we fail to note the variety and colourful canvas the nature has for us. Today's city living has made us forget the colours of sunrise and sunset, natural colours of flowers, fruits and vegetables etc., and the magnificent natural events over the many seasons in a year. People travel several miles to see the wonders of deep colours that nature offers us in the Fall season, before trees shed their leaves and bring a new look in the next few months. Please click here to read about the wonderful experience we had on such a outing some ten years ago, to view fall colours.  

In our present day lives, even the food we eat and the drinks that accompany them are artificially flavoured and coloured which are often harmful to our health. We need to be reminded from time to time about the many gifts of the nature and we are even forced to go to far away deserted places to see the clear sky and star gazing! 

*****  

Art exhibitions are held periodically in major cities and towns where many artists display their art works for viewing by the general public and art connoisseurs. These exhibitions are usually for a temporary period and when we go to the same place sometime later, we find something else on display there. Is there a place where one can see the same exhibition day after day? 

"Artists Palette" is a thin board or slab on which an artiste lays and mixes colours that he uses in making his paintings (see picture above) for displaying as exhibits or giving away to others or selling them. Experienced painters give life to pictures by using many colours and arriving at the required one by mixing them on such palette. We all know that there is a greatest artist who cannot be rivalled by anyone either in the past or for all times to come. How would his own palette look like, if one wishes to see it?

Anyone wishing to see the "Artists Palette" of the Lord should go to the "Death Valley National Park" in the North Mojave Desert of Eastern California. Visitors go on the Artist's Drive in the Furnace Creek area to view aprons of pink, green, purple, brown, black and many other colour rocks visual treat as well as a lesson in the geographic marvels of our planet. The handbook of the Death Valley National Park describes it as "dipping, diving, curving, one way road that weaves through striking ravines and colourful rock formations".

 

Artists Palette is a nine mile loop road that has many spots where one can park their cars and explore further details by taking small hikes in the many ups and downs of the canyon. Even those who are not able to take such walks do get a birds eye view of the many colours that are found in the rock formations due to the mineral deposits in them, even from their seats in the cars as the drive progresses. One can see sea green, lemon yellow, periwinkle blue and salmon pink deposits as well as a mix of various colours due to combination of the various minerals. It is a sight to behold and enjoy. An early morning drive is advisable as the outside temperatures rise with the day progressing. Picture shown above is just one of the angles at a particular point in time. The same scene changes dramatically with the time of the day, colour of the sky and the efficiency of the photo equipments coupled with the skills of the photographer!

*****

Death Valley National Park is 250 miles from Los Angeles, 500 miles from San Francisco, and 150 miles from Las Vegas. A group of "Gold Rush" pioneers who entered the valley in 1849 thinking that it was a short cut route to California named it as "Death Valley" due to the extreme conditions for humans there. It is spread over 34,00,000 acres. Telescope Peak is its highest point at 11,049 feet above sea level. On the other hand, The Bad Water Basin area in the park is at 282 feet below sea level and is one of the lowest points on earth. The name Bad Water comes from the fact that the water there (if found during very rare rainy period) is unfit for drinking due to the heavy salt content. Visitors take a stroll on the vast expanse of shimmering white table salt in the area. The area around Furnace Creek is said to have reached a temperature of 134 degrees Fahrenheit or 56.7degrees Celsius in 1913, and said to be the highest temperature ever recorded on earth. 

There are many tourist spots in the park like Mesquite Flat Sand Dunes, Zebriske Point, Racetrack Playa, Cottonwood Mountains, Ubehebe Crater, Chris Witch's Camp, Ghost Towns and many more. Of course, one cannot miss the Artist's Paulette. Lodging facilities are available in Furnace Creek area. The valley is a paradise for camping and hiking enthusiasts. Summers are very hot and winters are warm. Many films like Star Wars, Riders of the Lost Ark were filmed here. Some areas are shown as very similar to the surface of Mars. A three day trip would be required to explore all the important points in the valley. Visitors go in the middle of the night to some isolated spot in the valley (the entire valley is in fact isolated!) for star watching and then exclaim they had never seen stars in such a clear sky.

Proper attire and lots of drinking water are to be stocked before venturing out in the park. As one enters the part, a booklet containing guidance notes and safety precautions to be followed are given to th visitors.

If you are in Las Vegas or Los Angeles or a place around there about, and have three days to spare, Death Valley is the place to go! 

ಪಠಣ - ಮನನ - ಮಂಥನ

ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರ "ಹೂವ ತರುವರ ಮನೆಗೆ ಹುಲ್ಲ ತರುವ" ಪದದ ವಿಶೇಷಾರ್ಥಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ಕಳೆದ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ತೊಂಡರಿಗೆ ತೊಂಡನಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತಿಹನು" ಎನ್ನುವ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ ಪರಮಾತ್ಮನು  ತನ್ನ ನಂಬಿದವರ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಹೇಗೆ ಅವರ ತೊಂಡನಾಗಿ, ಅವರ ಸೇವಕನಂತೆ ಚಾಕರಿಯನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನೋಡಿದೆವು. (ಇದನ್ನು ಓದಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ). ಈಗ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ನಡೆದ, ನಡೆಸಿದ ಚರ್ಚೆಯ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ನೋಡೋಣ. 

ಎಲ್ಲಾ ದೇವರನಾಮಗಳಂತೆ ಇದೂ ಒಂದು ದೇವರನಾಮ. ಎಲ್ಲ ಪದ್ಯ ಅಥವಾ ಕವನಗಳಂತೆ ಇದೂ ಒಂದು. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಇಷ್ಟು ಚರ್ಚೆ ಅವಶ್ಯಕವೇ? ಇದರಿಂದ ಏನು ಉಪಯೋಗ? ಸಮಯ ವ್ಯರ್ಥವಲ್ಲವೇ? ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಏಳಬಹುದು. ಇವು ಸಾಧುವಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳೇ. 

ನಮ್ಮ ಭಾರತೀಯ ದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋಣಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿ ದರ್ಶನಗಳ ಜೊತೆ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯವೂ ಬೆಳೆದಿದೆ. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ವಿಪುಲವಾದ ಜೈನ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಬೌದ್ಧ (ಬೋಧಿಸತ್ವ ಮುಂತಾದದ್ದು) ಸಾಹಿತ್ಯ, ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯ, ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಜನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಮುಂತಾದವು ದರ್ಶನಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಂತೆಯೇ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೂ ದಾರಿ ಮಾಡಿವೆ. ನಿರೀಶ್ವರವಾದದಿಂದ ಹಿಡಿದು, ಏಕವಾದ, ಜೀವ-ಬ್ರಹ್ಮ ಐಕ್ಯ, ಜೀವ-ಬ್ರಹ್ಮ ಭೇದ, ಸ್ವಲ್ಪ ಅದು-ಸ್ವಲ್ಪ ಇದು, ಇತ್ಯಾದಿ ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ತಾರ್ಕಿಕ ನಿಲುವುಗಳು ಉಂಟು. ಹಾಗೆಯೇ ಹಳಗನ್ನಡ, ನಡುಗನ್ನಡ, ಹೊಸಗನ್ನಡ, ನವೋದಯ, ನವ್ಯ, ಬಂಡಾಯ, ನವನವೀನ, ಮತ್ತನೇಕ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಕಾಲಮಾನದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ವಿದ್ವಾಂಸರು ಈ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಬಲ್ಲರು. ಕ್ರಮವಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡದ ನಮ್ಮಂತಹ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಈ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹೇಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಆದರೂ ದರ್ಶನಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸೇರಿದುದರಿಂದ ನಾವುಗಳೂ ನಮ್ಮ ನಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಲು ಸಾಧ್ಯ. ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಭೇದ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ.

ನಮ್ಮ ಭಾಷೆಯಂತೆಯೇ ಇತರ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇಂತಹ ವಿಶಾಲವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅನೇಕ ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿ ಆಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ನಮಗೆ ಅನೇಕ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಭಾಷೆಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯವೂ ಅವುಗಳ ಮೂಲದಿಂದ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತರ್ಜುಮೆಗಳಿಂದ ಒದಗಿಬಂದಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅನೇಕ ಚಿಂತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಈಗ ನಮ್ಮ ಮುಂದಿದೆ. 

ಯಾವುದಾದರೂ ಗೇಯಗುಣವುಳ್ಳ (ಹಾಡಬಹುದಾದ) ಕೃತಿಯನ್ನು ಓದಿದಾಗ, ಹಾಡಿದಾಗ, ಅಥವಾ ಯಾರಾದರೂ ಹಾಡಿದ್ದನ್ನು ನಾವು ಕೇಳಿದಾಗ ಒಂದು ರೀತಿಯ ವಿಶೇಷ ಅನುಭವ ಆಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಕೃತಿಗಳು ಓದು, ಬರಹ ಬಾರದ ಜನರಿಗೂ ಮನ ಮುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಓದು ಬರಹ ಬಂದರೂ ಆ ಕೃತಿ ರಚನೆಯಾದ ಭಾಷೆ ಬರದಿದ್ದರೆ ಅದರ ಅನುಭವ ಅದನ್ನು ಕೇಳಿ ತಾನೇ ಆಗುವುದು. ಇದು ಪಠಣ ಕ್ರಿಯೆ. ನೇರವಾಗಿ ಓದಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಯಾರೋ ಓದಿದಾಗ ಅಥವಾ ಹಾಡಿದಾಗ ಕೇಳಿರಬಹುದು. ಅನೇಕ ಸಿನಿಮಾ ಗೀತೆಗಳು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಗೊತ್ತು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ಭಾಷೆ ಅನೇಕರಿಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಆ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ನೋಡಿದಾಗ ಆ ಭಾಷೆ ಬರದಿದ್ದರೂ ನೋಡುಗನಿಗೆ ತನಗೆ ತಾನೇ ಅಷ್ಟಿಷ್ಟಾದರೂ ಅರ್ಥ ಆಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತದ ಅಗಾಧ ಶಕ್ತಿಗೆ ಒಂದು ಕುರುಹು. 

ನಮಗೆ ರುಚಿಯಿಲ್ಲದ ವಿಷಯ ಯಾವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದರೂ ಗೊತ್ತಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾರು ಹೇಳಿದರೂ  ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದರೂ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸು ಮಿಡಿಸುವ ವಿಷಯ ಯಾವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದರೂ ಒಂದು ಹಂತ ಕೆಳ ಮಟ್ಟದವರೆಗಾದರೂ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಮನಸ್ಸಿನ ಬೇಕು-ಬೇಡಗಳ ಸೆಳೆತ ಆ ರೀತಿ. 

ಹೀಗೆ ಓದಿದ, ಕೇಳಿದ ಅಥವಾ ಹಾಡಿದ ಕೃತಿ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಕಾಲ ನಿಂತರೆ, ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಕೇಳಿದರೆ, ಅದನ್ನು ಮನನ ಮಾಡಿದಂತೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಗುಂಗಿನಲ್ಲಿ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಯೋಚನೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಕಡೆದು, ಕಡೆದು ಹೆಚ್ಚಿನ ತಿಳುವಳಿಕೆಗೆ ಮನಸ್ಸು ಹಾತೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಆ ಸಮಯಾಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ತಿಳಿದವರೊಡನೆ ಒಡನಾಟ ಸಿಕ್ಕರೆ ಅದು ಮಂಥನ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. 

ಹೊರಗಿನಿಂದ ತಿಳಿಯುವುದು ಅನುಭವ. ಒಳಗಿನಿಂದ ತಿಳಿಯುವುದು ಅನುಭಾವ. ನಿಧಾನವಾಗಿ ಹೊರಗಿನ ಅನುಭವ ಒಳಗೆ ಇಳಿದು ಮಂಥನವಾದಾಗ ಅನುಭಾವ ಆಗುತ್ತದೆ.  ಈ ರೀತಿ ಅನುಭವ-ಅನುಭಾವಗಳ ದ್ವಂದ್ವ ಕ್ರಿಯೆ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬೇಕಾದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಕೇಳುತ್ತದೆ. ಆಗಲೇ ಇಂತಹ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯುವುದು. ಯಾರಿಗೆ ಅಂತಹ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಷಯಗಳು ಬೇಡ, ಅವರಿಗೆ ಅದು ಸಮಯ ವ್ಯರ್ಥ ಮಾಡಿಸುವ ಕೆಲಸ. ಆ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ತಿಳಿಯುವ ಕಾತರ ಇರುವವರಿಗೆ ಅದು ಸಮಯದ ಬಹಳ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸದುಪಯೋಗ. ಇಂತಹ ಚರ್ಚೆಯ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಓದುಗನ ಮನಸ್ಥಿತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿಸುತ್ತದೆ. 

ವಾಚಕನ ಮನಸ್ಸು ಸಂಸ್ಕಾರಹೊಂದಿ, ಅವನಿಗೆ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಗಳ ಪರಿಜ್ಞಾನ ಒದಗಿ, ಸನ್ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಬೇಕೆಂಬ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಉಂಟಾಗುವುದೇ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪರಮ ಪ್ರಯೋಜನ. ಇದನ್ನೇ ಪ್ರಾತಃ ಸ್ಮರಣೀಯರಾಯಾದ ಪ್ರಾಚಾರ್ಯ ತಿ. ನಂ. ಶ್ರೀಕಂಠಯ್ಯ ಅವರು "ಸತ್ಪ್ರೇರಣೆ" ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಓದುವಾಗ ರಸಾಸ್ವಾದವೇ ಮುಖ್ಯವಾದರೂ, ಅದರಿಂದ ಒದಗುವ ಆನಂದವೇ ಪ್ರಿಯವಾದರೂ, ಅಂತ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನ ಅದರಿಂದ ಒದಗುವ ಸಂಸ್ಕಾರ. ಇಂತಹ ಸಂಸ್ಕಾರ ಬೆಳೆಯಲು ಭಾರತೀಯ ದರ್ಶನಗಳ ವಿವಿಧ ಶಾಖೆಗಳ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿನ ಪರಿಚಯವಾದರೂ ಇದ್ದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಲಾಭ ಸಿಗುವುದು. ಇದರಿಂದ, ನಮ್ಮ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಒಲವು ಏನೇ ಇದ್ದರೂ, ಕೃತಿ ರಚನಾಕಾರನ ಓಟ ಎತ್ತ ವಾಲಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಈ ರೀತಿ ಚರ್ಚೆ ಸಹಕಾರಿ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅದು ಸಮಯದ ಸದುಪಯೋಗವೇ ಸರಿ. 

*****

ಸೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ತರಕಾರಿಗಳಿವೆ. ಹಣ್ಣುಗಳಿವೆ. ನಮ್ಮ ಸುತ್ತ-ಮುತ್ತ ಬೆಳೆದಿರುವ ಹಣ್ಣು, ತರಕಾರಿಗಳನ್ನು ನಾವು ನೋಡುತ್ತೇವೆ; ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತೇವೆ. ಕಾಣದ ನಾಡುಗಳಿಗೆ ಹೋದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ನಾವು ಹಿಂದೆಂದೂ ಕಾಣದ ಹಣ್ಣು, ತರಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ನಮ್ಮ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅನೇಕ ಹಣ್ಣು, ತರಕಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ನಾವು ಕೆಲವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಕೆಲವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತೇವೆ. ಕೆಲವನ್ನು "ಇದೇನು ತರಕಾರಿ ಅಂತ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರಪ್ಪ!" ಎಂದು ಬೇಸರಿಸುತ್ತೇವೆ. ನಾವು ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದಾಗ ತೊಂಡೆಕಾಯಿಯ ಬಳ್ಳಿಗಳು ಹೊಲಗಳ ಬೇಲಿಯಲ್ಲಿ ತಾನೇತಾನಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಅದನ್ನು ಯಾರೂ ಬೆಳೆಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾವುಗಳು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸ್ಲೇಟುಗಳಿಗೆ ಬಳಪದಲ್ಲಿ ಬರೆದರೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಾಣಲೆಂದು ಅದರ ಎಲೆಗಳ ರಸ ಹಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದೆವು. ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅದು ತರಕಾರಿ ಎಂದು ಬಳಕೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. (ಅದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿ ಬೇಯಿಸಿದಾಗ ಜಿರಲೆಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದು ಕಾರಣ). ಬೇಲಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಹಣ್ಣಾಗಿದ್ದನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ಹುಡುಗರು ತಿನ್ನುವುದು ಕಂಡರೆ ದೊಡ್ಡವರು ಬೈಯುತ್ತಿದ್ದರು!. ಈಗ ದುಬಾರಿ ಬೆಲೆ ಕೊಟ್ಟು ಅದನ್ನು ತಂದು, ಪಲ್ಯ ಮಾಡಿ ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ನಮಗೆ ಬೇಡ ಎಂದಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಬೇರೆಯವರು ಅದನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಬಾರದೇ? ದರ್ಶನಗಳೂ ಅಂತೆಯೇ. ನಮಗೆ ಅದು ಪ್ರಿಯವಲ್ಲದಿರಬಹುದು. ಅದು ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಬೇಕು-ಬೇಡ ಅನ್ನುವ ವಿಚಾರ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ದರ್ಶನಗಳ ಸ್ವಲ್ಪ ಪರಿಚಯ ಇಲ್ಲದೆ ನಮ್ಮ ಜ್ನ್ಯಾನ ಪೂರ್ಣವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. 

ದೇವರು ಇದ್ದನೋ ಇಲ್ಲವೋ, ಅವನನ್ನು ನಂಬಬೇಕೋ, ಬೇಡವೋ, ಇದು ಅವರವರಿಗೆ ಸೇರಿದ ವಿಚಾರ. ಆದರೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಸಾಸ್ವಾದನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲಾದರೂ ಇಂತಹ ಚರ್ಚೆ ಅತ್ಯಂತ ಅವಶ್ಯಕ ಎನಿಸುತ್ತದೆ. 

ಶ್ರೀಪುರಂದರದಾಸರಂತಹ ವರಕವಿಗಳು ಸೃಷ್ಟಿ ಮಾಡಿರುವ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಸತ್ವ ನೋಡಿದರೆ ವಿಸ್ಮಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ ಶತಮಾನಗಳು ಕಳೆದರೂ ಅವು ಇನ್ನೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಆದಕಾರಣ ಅವುಗಳ ಆಳ ತಿಳಿಯುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಬೇಕು. ದೈಹಿಕವಾಗಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಾಣಬೇಕು ಎಂದು ನಾವು ಎಷ್ಟು ಕಸರತ್ತು ಮಾಡುತ್ತೇವೆ! ಬೌದ್ಧಿಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲೂ, ಚೆನ್ನಾಗಿ ತೋರಲೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಪ್ರಯತ್ನ ಪಡಲೇಬೇಕಲ್ಲವೇ? 

ಬುದ್ಧಿವಂತರಿಗೆ ಕಾವ್ಯ, ಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಷಯಗಳ ಚರ್ಚೆ, ವಿನೋದಗಳಿಂದ ಕಾಲ ಕಳೆಯುತ್ತದೆ. ಮೂರ್ಖರಿಗೆ ಜೂಜು-ಕುಡಿತ ಮೊದಲಾದ ವ್ಯಸನಗಳಿಂದ, ನಿದ್ರೆಯಿಂದ, ಇಲ್ಲವೇ ಜಗಳದಿಂದ ಕಾಲ ಹರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆಂದು ಒಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಸುಭಾಷಿತ ಹೇಳುತ್ತದೆ. 

ಕಡೆಗೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನೂ ತನಗೆ ವಿಹಿತವಾದುದನ್ನೇ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಉಂಟು. ಅಂತಹ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಮಾಜಘಾತಕವಾಗದಿದ್ದರೆ ಸರಿ. 

*****

ಅನೇಕ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಕಾರಗಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಪಡೆದು, ಸಾವಿರಾರು ಶಿಷ್ಯರನ್ನು ತಯಾರು ಮಾಡಿ, ಅವರುಗಳು ಗುರುಗಳಾಗುವುದನ್ನೂ ಕಂಡು, ಇನ್ನೂ ಜ್ಞಾನಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತಾ ಸಮಾಜದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮನ್ನಣೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದ ಹಿರಿಯ ಸ್ನೇಹಿತರೊಬ್ಬರು "ಹೂವೀಳ್ಯ" ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದು "ಎಣ್ಣೆ-ಅರಿಶಿನದಿಂದ ಹೂವೀಳ್ಯದವರೆಗೆ" ಎಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಈ ಸಂಚಿಕೆಗಳು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಬರಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿತು. ಅವರಿಗೆ ಅನಂತ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳು. 

ತೊಂಡರಿಗೆ ತೊಂಡನಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತಿಹನು

ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರ "ಹೂವ ತರುವರ ಮನೆಗೆ ಹುಲ್ಲ ತರುವ" ಪದದ ವಿಶೇಷಾರ್ಥಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ಕಳೆದ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ಅರಮನೆಯ ಒಳಗೆ ಸರಿಭಾಗ" ಎನ್ನುವ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ ಪರಮಾತ್ಮನು ಸಾಧನೆಯ ಬಲದಿಂದ ಜೀವನ್ಮರಣ ಚಕ್ರವನ್ನು ದಾಟಿದ ಮುಮುಕ್ಷ ಜೀವರಿಗೆ ಹೇಗೆ ತನ್ನ ಅರಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಭಾಗ ಅಥವಾ ಸರಿಭಾಗ ಕೊಡುವನು ಎಂಬುದನ್ನು ನೋಡಿದೆವು. (ಇದನ್ನು ಓದಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ) ಈಗ ಮುಂದಿನ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಚರ್ಚೆಯ ಕಡೆಯ ವಿಷಯವಾದ "ತೊಂಡರಿಗೆ ತೊಂಡನಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತಿಹನು" ಎನ್ನುವ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರ ಮಾಡೋಣ. 

ಮೊದಲಿಗೆ ಈ ವಿಷಯದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿ ಈ ಶೀರ್ಷಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಪೂರ್ತಿ ನುಡಿಯನ್ನು ಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳೋಣ. ಅದು ಹೀಗಿದೆ: 

ಪಾಂಡವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕುದುರೆಗಳ ತಾ ತೊಳೆದು 

ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ ತಾ ಹುಲ್ಲನೆ ತಿನಿಸಿದ 

ಅಂಡಜವಾಹನ ಶ್ರೀ ಪುರಂದರ ವಿಠಲನು 

ತೊಂಡರಿಗೆ ತೊಂಡನಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತಿಹನು 

ಪಾಂಡವರು ಎನ್ನುವ ಪದಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವ ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ ಪದವನ್ನು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪರಮಾತ್ಮನು ವಿಶಾಲವಾದ ಕಣ್ಣುಳ್ಳವನು, ಅರಳಿದ ಕಮಲದಂತೆ ಕಣ್ಣುಳ್ಳವನು, ಅವನ ಕಣ್ಣು ಬಹಳ ವಿಶಾಲವಾಗಿವೆ. ಎಷ್ಟೆಂದು ನಮಗೆ ತಿಳಿಯದು. ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿರುವ ಪದಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಕಮಲ ಅಥವಾ ತಾವರೆ ಹೂವು ಅರಳಿದಾಗ ಮಿಕ್ಕೆಲ್ಲ ಹೂವುಗಳಿಗಿಂತ ಅಗಲವಾಗಿ, ವಿಶಾಲವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಅವನನ್ನು "ಕಮಲ ನಯನ", "ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ" ಮುಂತಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತೇವೆ. ಅದೇ ಅವನ ಪಾದಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವಾಗ "ಪಾದ ಕಮಲಗಳು" ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ. ಎರಡು ಪಾದಗಳನ್ನು ಹೇಳುವುದರಿಂದ ಕಮಲಗಳು. ಇಲ್ಲಿ ವಿಶಾಲತೆಗಿಂತ ಕೋಮಲತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ. ಕಮಲದ ದಳಗಳಂತೆ ಕೋಮಲವಾದ ಪಾದಗಳು ಉಳ್ಳವನು ಎಂದು. ಕೈಗಳನ್ನು ಹೇಳುವಾಗ "ಕರ ಕಮಲಗಳು", ಅಂದರೆ ಮೃದುವಾದ ಕೈಗಳು ಎಂದು. ಹೀಗೆ ಒಂದೇ ವಿಶೇಷಣ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಿಸುವುದು ರೂಢಿ, 

"ತೊಂಡ" ಎನ್ನುವ ಪದ ಈಗಿನ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮರೆತೇ ಹೋಗಿದೆ. "ತನಿ" ಅನ್ನುವ ಪದದಂತೆ. ತನಿ ಅನ್ನುವ ಪದಕ್ಕೆ ಬಿಡಿ ಎನ್ನುವ ಅರ್ಥ. ಬಿಡಿ ಎಂದರೆ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡಿರುವಾಗ ಬಿಡಿ ಎಂದಲ್ಲ. ಒಂಟಿಯಾದ, ಗುಂಪಿಲ್ಲದ ಬಿಡಿ ಎಂದು ಅರ್ಥ. ಬಿಡಿ ಹೂವು ಎಂದಂತೆ. ಹಾಗೆಯೇ ತೊಂಡ ಎಂದರೆ ಸೇವಕ, ಅನುಯಾಯಿ, ಹಿಂಬಾಲಕ, ಎಂದು ಅರ್ಥಗಳು. ಇಲ್ಲಿ ತೊಂಡ ಪದಕ್ಕೆ ಯಜಮಾನ-ಸೇವಕ, ಗುರು-ಶಿಷ್ಯ, ನಾಯಕ-ಹಿಂಬಾಲಕ ಮುಂತಾದ ಸಂಬಂಧಗಳು ಉಂಟು. ತೊಂಡ ಯಾವಾಗಲೂ ಹಿಂದೆ ಇರುವವನು. ಮುಂದೆ ಇರುವವನು ಯಜಮಾನ ಇರಬಹುದು. ತಂಡದ ನಾಯಕ ಇರಬಹುದು. ಅಥವಾ ಗುರುವೇ ಇರಬಹುದು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ಹೋಗುವವನ ಹಿಂಬಾಲಕ ಮತ್ತು ಅವನ ಮಾತು ಕೇಳುತ್ತ ಮುನ್ನಡೆಯುವವನು ತೊಂಡ. ಇದು ನಮಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮನನವಾದರೆ ಈ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಅರ್ಧ ಅರ್ಥ ಗೊತ್ತಾದಂತೆ. 

ದಾಸರು ಪುರಂದರ ವಿಠ್ಠಲನಿಗೆ ಒಂದು ವಿಶೇಷಣ ಕೊಟ್ಟಿದಾರೆ. ಅದು ಅವನ ಒಂದು ಗುರುತೂ ಹೌದು. ಶ್ರೀಹರಿ ಅಥವಾ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಶೇಷಶಯನ, ಗರುಡವಾಹನ, ಆಂಜನೇಯ ವರದ, ಕಮಲಾಪತಿ, ಮತ್ತು ಇವುಗಳ ಇತರ ಪರ್ಯಾಯ ಪದಗಳ ಉಪಯೋಗ ಸಾಮಾನ್ಯ. ಇಲ್ಲಿ ದಾಸರು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿರುವ ವಿಶೇಷಣ "ಅಂಡಜಾ ವಾಹನ". ಅಂಡಜ ಅಂದರೆ ಮೊಟ್ಟೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದವನು. ಗರುಡ ಪಕ್ಷಿ ಮೊಟ್ಟೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಅ ಗರುಡನು ಶ್ರೀಹರಿಯ ವಾಹನ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅಂಡಜ ವಾಹನ ಪ್ರಯೋಗ. ಇದಕ್ಕೆ ಇನ್ನೂ ವಿಶೇಷಾರ್ಥ ಉಂಟು. 

*****

ಎಲ್ಲ ದೇವತೆಗಳ ವಾಹನಗಳು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಸಂಚರಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಶ್ರೀಹರಿಯ ವಾಹನವಾದ ಗರುಡನು ಆಕಾಶ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವ ಪಕ್ಷಿರಾಜನು. ಆಕಾಶಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವವನಾದದುರಿಂದ ಯಾವ ಅಡೆತಡೆಗಳಿಲ್ಲ. ಅಂತಹ ವಾಹನದ ಮೇಲೆ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುವವನು ಮಹಾವಿಷ್ಣು. ಗರುಡನು ಎಷ್ಟು ಬಲಶಾಲಿ ಎನ್ನುವುದು ಅವನು ಹುಟ್ಟಿದ ಸಮಾಚಾರದಲ್ಲಿಯೇ ಸೇರಿದೆ. ತನ್ನ ತಾಯಿ ವಿನುತೆಯ ದಾಸ್ಯ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ದೊಡ್ಡಮ್ಮ ಕದ್ರು ಅಮೃತ ಬೇಡಿದಳು. ಅಮೃತ ಇರುವುದು ದೇವೇಂದ್ರನ ಸುಪರ್ದಿನಲ್ಲಿ. ದೇವೇಂದ್ರನೊಡನೆ ಹೋರಾಡಿ, ವಜ್ರಾಯುಧದ ಏಟಿಗೆ ಅಲ್ಲಾಡದೆ ಅಮೃತ ತಂದು ತಾಯಿಯ ದಾಸ್ಯ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದವನು ಗರುಡ. ಅಂತಹ ಗರುಡನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಾಹನ. ಒಮ್ಮೆ ಗರುಡನಿಗೆ "ನನ್ನಿಂದಲೇ ವಿಷ್ಣುವು ಎಲ್ಲಕಡೆ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನನ್ನೂ ಹೊತ್ತು ತಿರುಗುವ ನಾನೇ ಎಷ್ಟು ಬಲಶಾಲಿ!" ಎಂದು ಜಂಬ ಬಂತಂತೆ. ಆಗ ವಿಷ್ಣು "ಹೌದು. ನೀನು ಬಹಳ ಬಲಶಾಲಿ. ನನ್ನ ಕಿರುಬೆರಳು ಹೊರು ನೋಡೋಣ" ಎಂದು ತನ್ನ ಕಿರುಬೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಅದುಮಿದನಂತೆ. ಗರುಡನಿಗೆ ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರದೆ ತತ್ತರಿಸುವಾಗ ಜ್ಞಾನೋದಯ ಆಯಿತು. ಸ್ವಾಮಿಯು ನನಗೆ ಹೊರುವ ಬಲ ಕೊಟ್ಟು, ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ನನ್ನನ್ನೂ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಓಡಾಡಿದರೂ, ನನಗೆ ಕೀರ್ತಿ ಬರಲೆಂದು ನನ್ನನ್ನು ವಾಹನವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಿತು. ಹೀಗೆ "ಬ್ರಹ್ಮ ಪುರಾಣ"ದಲ್ಲಿ  ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಇಂತಹ ಗರುಡ ವಾಹನನು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನಾದಾಗ ತನ್ನ ಅನುಯಾಯಿಯಾದ ಪಾರ್ಥನಿಗೆ ಸಾರಥಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದನು. ಯಾರನ್ನು ಗರುಡನೇ ಹೊರುತ್ತಾನೋ, ಅಂತಹ ಸ್ವಾಮಿಯು ಅರ್ಜುನನ ಸಾರಥಿಯಾದನು. 

ಗರುಡ, ಶೇಷ, ಹನುಮಾದಿಗಳು ನಮಗೆ ಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಹೊರುವ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕೀತೇ ಎಂದು ಕಾಯ್ದು ನಿಂತಿರುತ್ತಾರಂತೆ. ಅಂತಹ ಸ್ವಾಮಿಯು ತಾನೇ ಮೀನ-ಮೇಷ ಎಣಿಸದೆ ಸಾರಥಿಯ ಕೆಲಸವನ್ನೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ. ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಒಪ್ಪವಾಗಿ ಮಾಡಿ ಮುಗಿಸಿದ. 

ಅರ್ಜುನನ ಜೊತೆ ಅಂತಿಮ ಯುದ್ಧ ಬಂದಾಗ ಕರ್ಣ ದುರ್ಯೋಧನನ ಬಳಿ ಕೊರಗುತ್ತಾನೆ. "ನೋಡು ದುರ್ಯೋಧನ, ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಕೃಷ್ಣನಂಥ ಸಾರಥಿ ಇದ್ದಾನೆ. ನನಗೆ ಸರಿಯಾದ ಸಾರಥಿಯೇ ಇಲ್ಲ. ಏನುಮಾಡಲಿ?" ಎಂದು. ದುರ್ಯೋಧನ ಶಲ್ಯ ಮಹಾರಾಜನನ್ನು ಕರ್ಣನ ಸಾರಥಿಯಾಗುವಂತೆ ಬೇಡುತ್ತಾನೆ. ಮೂರು ದಿನ ಸಾರಥಿಯಾಗಲು ಶಲ್ಯ ಎಷ್ಟು ಕೂಗಾಡುತ್ತಾನೆ! "ನಾನೊಬ್ಬ ರಾಜ. ಅವನೊಬ್ಬ ಸೂತಪುತ್ರ. ಮಹಾರಥಿಯಾದ ನಾನು ಅಂತಹವನಿಗೆ ಬಂಡಿ ಹೊಡೆಯುವ ದಾಸ ಆಗಬೇಕೇ? ನಿನಗೆ ಕೇಳುವ ಮನಸ್ಸಾದರೂ ಹೇಗೆ ಬಂತು?" ಎಂದು ಎಗರಾಡುತ್ತಾನೆ. ಕಡೆಗೆ ಒಪ್ಪಿದರೂ ಅರೆ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಕರ್ಣನಿಗೆ ನಿರುತ್ಸಾಹ ತುಂಬುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಶಲ್ಯನೆಲ್ಲಿ? ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನೆಲ್ಲಿ? ಅಂತಹ ಗರುಡವಾಹನನಾದ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ತನ್ನ ಅನುಯಾಯಿ, ಹಿಂಬಾಲಕನಾದ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಸಾರಥಿಯಾಗಲು ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಹಿಂದೆ ಮುಂದೆ ನೋಡಲಿಲ್ಲ. ಶಲ್ಯನಂತೆ ರಥಿಕ-ಸಾರಥಿಯರ ಯೋಗ್ಯತೆ ಅಳೆಯಲಿಲ್ಲ. ತೊಂಡನಾದ ಪಾರ್ಥನಿಗೆ ತೊಂಡನಾದ ರಥ ಹೊಡೆಯುವ ಸಾರಥಿಯಾದ! ಯಜಮಾನನಾದವನು ತನ್ನ ತೊಂಡನಿಗೇ ತೊಂಡನಾಗಿ ವ್ಯವಹರಿಸಿದ. 

ಶಲ್ಯ ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೂ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಚುಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ. ಹೀಗಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಪಾರ್ಥನಿಗೆ ಗೀತೋಪದೇಶದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೂ ತಲೆ ಕಾಯ್ದ. ಅನೇಕ ಸಾರಿ ಸಿದ್ಧವಾದ ಮರಣ ಮತ್ತು ಸೋಲು ತಪ್ಪಿಸಿದ. ಒಮ್ಮೆಯಾದರೂ ತನ್ನ-ಅವನ ಯೋಗ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡದೆ ಎಲ್ಲ ಸಾರಥಿಗಳಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾದ ರೀತಿ ವರ್ತಿಸಿದ. ತೊಂಡನಿಗೆ ತೊಂಡನಾಗಿ ಮಾಡಿ ತೋರಿಸಿದ. 

*****

ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಸಾರಥಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ. ಯುದ್ದದಿಂದ ದಿನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಳೆಯಕ್ಕೆ ಹಿಂದುರಿಗಿ ಬಂದ ತಕ್ಷಣ ಸೇವಕರಿಗೆ ರಥ ಒಪ್ಪಿಸಿ ತಾನು ಮತ್ತೆ ಮಾರನೆಯ ಬೆಳಗಿನವರೆಗೆ ಯಜಮಾನನಂತೆ ಇರಬಹುದಿತ್ತು. ಅವನನ್ನು ಯಾರೂ ಕೇಳುವವರಿಲ್ಲ. ಅವನು ಸಾರಥಿಯಾದದ್ದಕ್ಕೇ ಪಾಂಡವರಿಗೆ ಸಂಕೋಚವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅವನ ಯೋಗ್ಯತೆ ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪಾಂಡವರಿಗೆ, ಭೀಷ್ಮ-ದ್ರೋಣ-ಕೃಪರಿಗೆ, ಕಡೆಗೆ ಕರ್ಣನಿಗೂ ಗೊತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನಾದರೋ ಒಬ್ಬ ಸಾರಥಿಯ ಪ್ರತಿ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನೂ ಮಾಡಿದ. ಕುದುರೆಗಳಿಗೆ ಮೈ ತೊಳೆದ. ಹುಲ್ಲು ತಂದು ತಿನ್ನಿಸಿದ. ಅವುಗಳ ಯೋಗಕ್ಷೇಮ ನೋಡಿದ ನಂತರ ತನ್ನ ಸ್ನಾನ, ಆಹ್ನಿಕ, ಊಟೋಪಚಾರಗಳ ಕಡೆಗೆ ಗಮನ ಕೊಟ್ಟ. ಮತ್ತೆ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಬೇಗ ಎದ್ದು ಕುದುರೆಗಳ ಯೋಗಕ್ಷೇಮ ನೋಡಿ, ಅವನ್ನು ತಯಾರುಮಾಡಿ ಅರ್ಜುನ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಶಿಬಿರದಿಂದ ಹೊರ ಬರುವ ಮುನ್ನ ರಥ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ ನಿಂತಿರುತ್ತಿದ್ದ. ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೂ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರಿಗಾದರೂ ಒಮ್ಮೆಯಾದರೂ ಆಯಾಸ, ಸೋಮಾರಿತನ ಬಂದಿರಬಹುದು. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನಿಗಲ್ಲ. 

ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಸಾರಥಿಯಾದದ್ದು ಸರಿ. ಅವನಿಗೆ ಸಾರಥಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದು ಸರಿ. ಬೇರೆ ಪಾಂಡವರಿಗೂ ಆಯಾಯಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಲಹೆ, ಸೂಚನೆ, ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಕೊಟ್ಟ. ಕಡೆಗೆ ಯುದ್ಧವನ್ನೇ ಗೆದ್ದು ಕೊಟ್ಟ. ಒಮ್ಮೆಯಾದರೂ ಅವರು ನನಗೆ ತೊಂಡರು, ನಾನು ಮೇಲೆ ಎನ್ನುವ ವ್ಯವಹಾರ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಕೊನೆಗೆ ಸತ್ತು ಹುಟ್ಟಿದ ಅರ್ಜುನನ ಮೊಮ್ಮಗ, ಅಭಿಮನ್ಯುವಿನ ಮಗ ಪರೀಕ್ಷಿತನನ್ನು ಬದುಕಿಸಿ ಮುಂದೊಂದು ದಿನ ಪಾಂಡವರ ವಾರಸುದಾರನಾಗಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯಾಗುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಂಡ. 

ತನ್ನನ್ನು ನಂಬಿದವರಿಗೆ ಅವರು ತನ್ನ ಹಿಂಬಾಲಕರು, ಸೇವಕರು, ಶಿಷ್ಯರು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ನೋಡದೆ ಅವರ ಚಾಕರಿಯನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ ಎನ್ನುವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ವಿಶೇಷ ಗುಣವನ್ನು ಹೇಳುವುದು ದಾಸರ "ತೊಂಡರಿಗೆ ತೊಂಡನಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತಿಹನು" ಎಂದು ಹೇಳುವುದರ ಗುರಿ. ಇಡೀ ಪದದ ಹೃದಯ ಇಲ್ಲಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ಪದವನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅದು ಪಲ್ಲವಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವುದು. "ಅವ್ವ ಲಕುಮಿರಮಣ, ಇವಗಿಲ್ಲ ಗರುವ". "ಎಲ್ಲೋ ಸ್ವಲ್ಪ ಐಶ್ವರ್ಯ ಇದ್ದರೇ ಅಂತಹವರನ್ನು ಮಾತಾಡಿಸುವಹಾಗಿಲ್ಲ. ಅಷ್ಟು ಅಹಂಕಾರ ಇರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ಲಕ್ಷ್ಮೀರಮನಾದ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ವ್ಯವಹಾರ ನೋಡಿ. ಗರ್ವದ ಲವಲೇಶವೂ ಇಲ್ಲದಂತೆ ವ್ಯವಹಾರ. ತನ್ನ ಆಜ್ಞಾಧಾರಕರಾದ ಪಾಂಡವರ ಚಾಕರಿಯನ್ನೂ ಮಾಡಿದ!" ಎಂದು ಹೇಳುವುದು ಶ್ರೀಪುರಂದರದಾಸರ ಉದ್ದೇಶ್ಯ. 

*****

ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಒಂಭತ್ತು ಸಂಚಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ "ಹೂವ ತರುವರ ಮನೆಗೆ ಹುಲ್ಲ ತರುವ" ಎಂಬ ಶ್ರೀಪುರಂದರದಾಸರ ಕೃತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ವಿಚಾರ ಮಾಡಿದೆವು. ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇದರ ಒಟ್ಟಾರೆ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಮತ್ತು ಇಷ್ಟು ಚರ್ಚೆ ಅವಶ್ಯಕವೇ? ಎನ್ನುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ನೋಡೋಣ.

ಅರಮನೆಯ ಒಳಗೆ ಸರಿಭಾಗ

ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರ "ಹೂವ ತರುವರ ಮನೆಗೆ ಹುಲ್ಲ ತರುವ" ಪದದ ವಿಶೇಷಾರ್ಥಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ಕಳೆದ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ಸರಸಿಜಾಕ್ಷನ ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ" ಎನ್ನುವ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ ಪರಮಾತ್ಮನ ಪರಿಪೂರ್ಣತ್ವ ಮತ್ತು ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ವಿಶೇಷ ಗುಣಗಳನ್ನು ನೋಡಿದೆವು. (ಇದನ್ನು ಓದಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ) ಈಗ ಮುಂದಿನ ವಿಷಯವಾದ "ಸರಿಭಾಗ ಕೊಡುವನು ತನ್ನ ಅರಮನೆಯ ಒಳಗೆ" ಎನ್ನುವ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರ ಮಾಡೋಣ. 

ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತನಾದ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಮನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ, ನಮಗೆ ತಿಳಿದಿರುವ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಉದಾಹರಣೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ. ಆತನಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಮನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಅಧಿಕಾರ ಉಂಟು. ನಗರದ ಹೊರಗೂ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮನೆಗಳಿವೆ. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಇದ್ದರೂ ಎಲ್ಲೋ ಒಂದು ಕಡೆ ತನಗೇ ಎಂದುಕೊಂಡು ಒಂದು ಮನೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತಾನೆ. ಮಿಕ್ಕ ಮನೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಅವನ ಮನೇಗಳೇ ಆದರೂ ಅವನ ಮನೆಯ ವಿಳಾಸ ಕೇಳಿದರೆ ಈ ಮನೆಯ ವಿಳಾಸ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಎಲ್ಲಾ ಮನೆಗಳು ಅವನವೇ ಆದರೂ ವಾಸಸ್ಥಳದ ವಿಳಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ಖಚಿತವಾದ ಮನೆಯ ವಿಳಾಸ ಕೊಡಲೇಬೇಕಲ್ಲವೇ? 

ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಒಂದು ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ. ಆ ಉದ್ಯೋಗದ ನಿಮಿತ್ತ ಆತ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಸಂಚಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಈ ರೀತಿಯಿದ್ದರೂ ಅವನಿಗೆ ಒಂದು ನಿಗದಿತ ಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಾನ (ಹೆಡ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಸ್) ಎಂದು ಇರುತ್ತದೆ. ಇದು ಲೋಕಾರೂಢಿ. 

ಪರಮಾತ್ಮನಾದ ಶ್ರೀಹರಿಯು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಇದ್ದಾನೆ. ಎಲ್ಲೆಡೆ ಇರುವುದೇನು? ಸಮಸ್ತ ವಿಶ್ವವೂ ಅವನ ಉದರದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಅದಕ್ಕೇ ಅವನನ್ನು "ಜಗದುದರ" ಎನ್ನುವುದು. ಅವನು ಇಡೀ ವಿಶ್ವದ ಹೊರಗೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿ ನಿಂತಿದ್ದಾನೆ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಂತೆ ತನ್ನದು ಎನ್ನುವಂತೆ ಒಂದು ವಿಳಾಸವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಅದಕ್ಕೆ "ವೈಕುಂಠ" ಎಂದು ಹೆಸರು. ಆದ ಕಾರಣ ಶ್ರೀ ಹರಿಯು ವೈಕುಂಠದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾನೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂದಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಅವನು ಕೇವಲ ವೈಕುಂಠದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಬಾರದು. ವೈಕುಂಠದ ಜೊತೆಗೆ ಇನ್ನೆರಡು ಮನೆಗಳನ್ನೂ ತನ್ನ ವಿಳಾಸದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಅವನ್ನು ಮೂರು ಮನೆಗಳುಳ್ಳ ಒಂದು ರೆಸಾರ್ಟ್ ಎನ್ನಬಹುದು. ಇನ್ನೆರಡು ಮನೆಗಳ ಹೆಸರು "ಶ್ವೇತದ್ವೀಪ" ಮತ್ತು "ಅನಂತಾಸನ" ಎಂಬ ಸ್ಥಳಗಳು. ಇವು ಮೂರೂ ಅವನ ಮನೆಗಳು ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. 

ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರು "ಹೂವ ತರುವರ ಮನೆಗೆ ಹುಲ್ಲ ತರುವ" ದೇವರನಾಮದಲ್ಲಿ "ಸರಿ ಭಾಗ ಕೊಡುವ ತನ್ನ ಅರಮನೆಯ ಒಳಗೆ" ಎಂದಾಗ ಈ ಮೂರು ಅರಮನೆಗಳಾದ "ಶ್ರೀ ವೈಕುಂಠ" "ಶ್ವೇತದ್ವೀಪ" ಮತ್ತು  "ಅನಂತಾಸನ" ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ತಮ್ಮ ಅನೇಕ ಜನ್ಮಗಳ ಸಾಧನೆಯ ಫಲವಾಗಿ ಜೀವನ್ಮರಣ ಚಕ್ರದಿಂದ ಪಾರಾಗಿ ವಿಷವರ್ತುಲದಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಜೀವರಿಗೆ "ಜೀವನ್ಮುಕ್ತರು" ಅಥವಾ "ಮುಮುಕ್ಷ ಜೀವರು" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಪರಮಾತ್ಮನು ಈ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತರಿಗೆ ತನ್ನ ಅರಮನೆಗಳಾದ ವೈಕುಂಠ, ಶ್ವೇತದ್ವೀಪ ಮತ್ತು ಅನಂತಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ. 

***** 

ನಾವು ಧರಿಸುವ ಉಡುಪಿನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪದರಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಮೊದಲಿಗೆ ಒಳ ಉಡುಪು. ಅದರಮೇಲೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಉಡುಪು. ಸುಂದರವಾಗಿ ಕಾಣಲೆಂದು ಹೊರ ಉಡುಪು ಬೇರೆ. ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಉಣ್ಣೆಯ ಸ್ವೆಟರ್, ಇತ್ಯಾದಿ. ಜೀವನೂ ಹಾಗೆ. ಜೀವನು ಅತಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಮೇಲೆ "ಲಿಂಗದೇಹ" ಇದೆ. ಇದು ನಮ್ಮ ಚರ್ಮದ ಹೊದಿಕೆ ಇದ್ದಂತೆ. ಲಿಂಗ ದೇಹದ ಮೇಲೆ "ಅನಿರುದ್ಧ ದೇಹ" ಉಂಟು. ಅದರಮೇಲೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ನಾವು ಕಾಣುವಂತೆ ಈ ಪಂಚಭೂತಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ದೇಹ. ಈ ಪಂಚ ಭೂತಗಳ ದೇಹ ಆಗಾಗ, ಪ್ರತಿ ಜನ್ಮದ ಕೊನೆಗೆ, ಬಿದ್ದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಮುಂದಿನ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಆ ಜನ್ಮಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಮತ್ತೊಂದು ಹೊಸ ದೇಹ ಬರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಜೀವಿಯು ಪಂಚಭೂತದ ದೇಹಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತ ಇರಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ ಇದೆ. ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಗೀತಾಚಾರ್ಯನು "ವಾಸಾಂಸಿ ಜೀರ್ಣಾನಿ ಯಥಾ ವಿಹಾಯ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದು ಇದನ್ನೇ. 

ಈ ಪಂಚಭೂತದ ದೇಹಕ್ಕೆ "ವರುಣ ಪಾಶ" ಮತ್ತು "ಯಮ ಪಾಶ" ಎನ್ನುವ ಎರಡು ಕಟ್ಟುಗಳು೦ಟು. ವರುಣಪಾಶದಿಂದ "ಜರಾ" (ಅಂದರೆ ಮುಪ್ಪು-ಖಾಯಿಲೆಗಳು) ಬರುತ್ತವೆ. ಈ ವರುಣಪಾಶದ ಬಲೆಯಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರೆ, ಅಂದರೆ "ಜರಾ"ದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಜೀವಿ "ಅಜರ" ಆಗುತ್ತಾನೆ. ಯಮಪಾಶದಿಂದ "ಮರಣ" ಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಯಮಪಾಶದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರೆ, ಅಂದರೆ ಮರಣದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರೆ "ಅಮರ" ಆಗುತ್ತಾನೆ. ಇವೆರಡನ್ನು ಸೇರಿಸಿಯೇ "ಅಜರ-ಅಮರ" ಪದ ಹುಟ್ಟಿದೆ. ಅವರ ಹೆಸರು "ಅಜರಾಮರ"  ಆಯಿತು ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ, ಅಂದರೆ ಅವರ ಹೆಸರು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು ಎಂದು. 

ಸಾಧನೆಯ ತುಟ್ಟ ತುದಿ ತಲುಪಿದ ಜೀವಿಗೆ ಪರಮಾತ್ಮನು ಹುಟ್ಟು-ಸಾವಿನಿಂದ ಬಿಡುಗಗೆ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಇದನ್ನೇ "ಮೋಕ್ಷ" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.  ಈಗ ಲಿಂಗದೇಹ, ಅನಿರುದ್ಧ ದೇಹ ಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಯಾಕೆಂದರೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ದೇಹ ಬದಲಾಯಿಸುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯು ಈ ಮಟ್ಟ ತಲುಪಿದ ಜೀವರಿಗೆ ಲಿಂಗ ದೇಹ ಭಂಗ ಮಾಡಿಸಿ "ಮುಕ್ತಿ ಮಂಟಪ"ಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತಾಳೆ. ಅಲ್ಲಿ ಪರಮಾತ್ಮನು ತನ್ನ ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಿಯ, ಎಂದೂ ಕೊನೆಯಾಗದ ದಿವ್ಯಾನಂದವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಲು ದಿವ್ಯವಾದ "ಸ್ವರೂಪ ದೇಹ" ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಜರಾ-ಮರಣಗಳಿಲ್ಲ. ಕೊನೆಯಿಲ್ಲ. ಇದರಿಂದ ಜೀವನು ಹುಟ್ಟು-ಸಾವಿನ ಭಯವಿಲ್ಲದ, ಕೊನೆಯಿಲ್ಲದ, ಮುಕ್ತಿಯಲ್ಲಿನ ಆನಂದಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾನೆ. 

*****

ಒಂದು ಮನೆ ಇದೆ. ನಲವತ್ತು ಅಡಿ ಅಗಲ, ಅರವತ್ತು ಅಡಿ ಉದ್ದದ ನಿವೇಶನದ ಮೇಲೆ ಕಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಹತ್ತು ಚದರ ಕಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ ಅನ್ನಿ. ಇದು ಒಬ್ಬರಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು. ಒಬ್ಬರದ್ದೇ ಆದರೆ ಯೋಚನೆಯಿಲ್ಲ. ತಂದೆ ಇರುವವರೆಗೆ ಅವರದ್ದೇ ಅಧಿಕಾರ. ತಂದೆಯ ನಂತರ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮನೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಿಗೂ ಸಮಾನ ಅಧಿಕಾರ. ಈಗ ಮನೆ ಭಾಗ ಮಾಡಿ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಕೊಡಬೇಕು. ಉದ್ದುದ್ದ ಭಾಗ ಮಾಡಿದರೆ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಇಪ್ಪತ್ತುಅಡಿ ಅಗಲ, ಅರವತ್ತು ಅಡಿ ಉದ್ದದ ನಿವೇಶನ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅಗಲದ ಮೇಲೆ ಭಾಗ ಮಾಡಿದರೆ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಮೂವತ್ತು ಅಡಿ ಉದ್ದ,  ನಲವತ್ತು ಅಡಿ ಅಗಲ ನಿವೇಶನ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಮನೆಯ ಐದು ಚದರ ಭಾಗ ಸಿಗುತ್ತದೆ. (ಹಿಂದಿನ ನಿವೇಶನ, ಅದಕ್ಕೆ ಲಗತ್ತಾದ ಭಾಗ ಯಾರಿಗೂ ಬೇಡ. ಅದು ಇರಲಿ). ಇದು ಸಮಭಾಗ ಅಥವಾ ಸರಿಭಾಗ. ಲೋಕಾರೂಢಿಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆಯೇ ಮಾಡುವುದು. ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿನಲ್ಲಿ ಭಾಗ ಮಾಡಿದರೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒಂದು ಲಂಗೋಟಿಯಂತಹ ಭೂಮಿ ಸಿಕ್ಕಬಹುದು! ಹೀಗೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ಹೋದರೆ ಮುಂದೆ ಒಂದು ದಿನ ಭಾಗ ಮಾಡಿದ ಮನೆಗಳ ಗೋಡೆ ಕಟ್ಟಲೂ ಸ್ಥಳವಿಲ್ಲದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಆಗುತ್ತದೆ!

ಪರಮಾತ್ಮನು ತನ್ನ ಮೂರು ಅರಮನೆಗಳಾದ ವೈಕುಂಠ, ಶ್ವೇತದ್ವೀಪ, ಅನಂತಾಸನ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸರಿಭಾಗ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ದಾಸರು ಹೇಳಿದರು. ಅಲ್ಲಿಯೂ ಹೀಗೇ ಏನು? ಆಂತಹ ಮುಕ್ತಿಸ್ಥಾನ ಯಾರಿಗೆ ಬೇಕು? ಇದು ಒಳ್ಳೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆ. 

ಪರಮಾತ್ಮನ ಸರಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಈ ರೀತಿಯ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಲ್ಲ. ಭಾಗ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿ ಬಂದಾಗ ಆ ಅರಮನೆಗಳು ಆವಾಗಿಯೇ ಹಿಗ್ಗುತ್ತವೆ. ಅವನ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ನಮ್ಮ ಭಾಗ-ವಿಭಾಗದ ಭೌತಿಕ ಇತಿಮಿತಿಗಳಿಲ್ಲ. ಅರಮನೆಗಳು ಅವಾಗಿಯೇ ಹಿಗ್ಗಿ ಭಾಗ ಪಡೆದ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಹಿಂದಿದ್ದಷ್ಟೇ ಜಾಗ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಳಾಭಾವ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. 

ಪರಮಾತ್ಮನ ಸರಿಭಾಗದ ನ್ಯಾಯ ಇದು. ದಾಸರು ಹೇಳಿದ "ಸರಿಭಾಗ ಕೊಡುವ ತನ್ನ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ" ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಈ ರೀತಿ ಅರ್ಥ. 

*****

ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ನವದೆಹಲಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಎಕ್ಸ್ ಪ್ರೆಸ್ ರೈಲು ಹೋರಡುತ್ತದೆ.  ನಾಲ್ವರು ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಟಿಕೆಟ್ ಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಒಬ್ಬ ಒಂದು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಕೊಟ್ಟು ಸ್ಲೀಪರ್ ಟಿಕೆಟ್ ಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಎರಡನೆಯವನು ಎರಡು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಕೊಟ್ಟು 3ಎಸಿ ಸ್ಲೀಪರ್ ಟಿಕೆಟ್ ಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಮೂರನೆಯವನು ಮೂರು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಕೊಟ್ಟು 2ಎಸಿ ಸ್ಲೀಪರ್ ಟಿಕೆಟ್ ಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ನಾಲ್ಕನೆಯವನು ನಾಲ್ಕು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಕೊಟ್ಟು ಫಸ್ಟ್ ಕ್ಲಾಸ್ ಎಸಿ ಟಿಕೆಟ್ ಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ನಾಲ್ವರೂ ರೈಲು ಹತ್ತುತ್ತಾರೆ. ಎಲ್ಲರೂ ಹೊರಟಿದ್ದು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದಲೇ. ಎಲ್ಲರೂ ತಲುಪುವುದು ನವದೆಹಲಿಗೇ. ಒಂದೇ ವೇಳೆ ಹೊರಟು ಒಂದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ತಲುಪುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿ ಅವರ ಅನುಭವಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆ. ಕೊಟ್ಟ ಹಣಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಅನುಭವ. ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ಬೇರೆ ರೀತಿಯ ಅನುಭವ ಆಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಇವರಿಗೆ ಬೇಸರ ಇಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ತಾವು ಕೊಟ್ಟ ಹಣದ ಬೆಲೆ ಮತ್ತು ಬೇರೆಯವರು ಕೊಟ್ಟ ಹಣದ ಬೆಲೆ ಅವರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಗೊತ್ತು. ಎಲ್ಲರೂ ಪ್ರಯಾಣದ ಆನಂದ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾರೆ. 

ಮುಕ್ತಿ ಭವನದಲ್ಲೂ ಇದೇ ರೀತಿ. ನಾಲ್ಕು ರೀತಿಯ ಮುಕ್ತಿ ದರ್ಜೆ ಉಂಟು. ಸಾಲೋಕ್ಯ, ಸಾಮೀಪ್ಯ, ಸಾರೂಪ್ಯ, ಸಾಯುಜ್ಯ ಎಂದು ನಾಲ್ಕು ವಿಧ. ಎಲ್ಲರೂ ಮುಕ್ತರೇ.  (ಇವುಗಳ ವಿವರಣೆ ತುಂಬಾ ದೀರ್ಘ. ಮತ್ತೆಂದಾದರೂ ಅವಕಾಶ ಆದರೆ ನೋಡಬಹುದು). ಆದರೆ ಅವರವರ ಸಾಧನೆಯ ಮಜಲಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರವರ ಆನಂದದ ಅನುಭವ. ಪರಮಾತ್ಮನ ಸರಿಭಾಗ ಇದನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕಾಸಿಗೆ ತಕ್ಕ ಕಜ್ಜಾಯ. ಸಾಧನೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆನಂದ. 

ಪರಮಾತ್ಮನು ತನ್ನ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸರೀಭಾಗ ಕೊಡುವನು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ವಿಶಾಲಾರ್ಥ ಉಂಟು. 

*****

ಹಿಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದಂತೆ ಶ್ರೀಪುರಂದರದಾಸರು ದ್ವೈತ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಅನುಸರಿಸಿದವರು. ಅದು ಜೀವಾತ್ಮ-ಪರಮಾತ್ಮ ಭೇದ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅದ್ವೈತದಲ್ಲಿ ಹಾಗಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವಾತ್ಮ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸೇರಿ ಒಂದೇ ಆಗುತ್ತಾನೆ. ದ್ವೈತದಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಆದುದರಿಂದ ಮುಕ್ತರಲ್ಲೂ ತಾರತಮ್ಯ ಉಂಟು. 

"ತೊಂಡರಿಗೆ ತೊಂಡನಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತಿಹನು" ಅನ್ನುವುದು ಉಳಿದಿದೆ. ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ನೋಡೋಣ.

ಸರಸಿಜಾಕ್ಷನ ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ

ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರ "ಹೂವ ತರುವರ ಮನೆಗೆ ಹುಲ್ಲ ತರುವ" ಪದದ ವಿಶೇಷಾರ್ಥಗಳ ನೋಟದಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ಅಪೂರ್ಣ, ಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ಪರಿಪೂರ್ಣ" ಎನ್ನುವ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ "ಪರಿಪೂರ್ಣನೆಂದು ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡೆ" ಎನ್ನುವವರೆಗೆ ಬಂದಿದ್ದೆವು. (ಇದನ್ನು ಓದಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ) ಈಗ ಮುಂದಿನ "ಸರಸಿಜಾಕ್ಷನು ತನ್ನ ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಲಿ" ಎನ್ನುವ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರ ಮಾಡೋಣ. 

ನಮ್ಮ ಪಕ್ಕದ ಮನೆಯವರು ಡೈರಿ ಹಾಲನ್ನು ನಂಬುವುದಿಲ್ಲ. ಮನೆಯ ಮುಂದೆ ಹಸುವನ್ನು ತಂದು ಹಾಲು ಕರೆದು ಕೊಡಲು ಒಬ್ಬನನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವನು ಹಸುವನ್ನು ಕರೆತಂದು ಅವರ ಮನೆಯ ಮುಂದೆ ಕಟ್ಟಿ, ಅದರ ಕೆಚ್ಚಲು ತೊಳೆದು, ಅವರೇ ಕೊಟ್ಟ ಪಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ನೀರು ಸೇರಿಸದೆ ಹಾಲು ಕರೆದು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಅಳತೆಯಲ್ಲೂ ಮೋಸ ಆಗಬಾರದಲ್ಲ. ಸರಿಯಾಗಿ ಎರಡು ಲೀಟರಿನ ಹಾಲಿನ ಪಾತ್ರೆ ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಂಡಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಲು ಕರೆಯುವಾಗ ಅವರ ಹದ್ದಿನ ಕಣ್ಣು ಆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನೇ ನೋಡುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಅವರು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಬೇಗ ಎಲ್ಲೋ ಹೋಬಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಪಾತ್ರೆ ನಮಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಹಾಲು ಹಿಡಿದಿಡುವಂತೆ ಹೇಳಿ ಹೋಗಿದ್ದಾರೆ. ಎಂಟು ಗಂಟೆಗೆ ಬಂದು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. "ಅಯ್ಯೋ, ಈ ಕೆಲಸ ನನಗೆ ಬೇಡ. ಡಿಶಂಬರ ಚಳಿಯಲ್ಲಿ ಯಾರು ಬೇಗ ಎದ್ದಾರು?" ಎಂದು ಹೇಳುವ ಹಾಗಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಅವರು ಅನೇಕ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಆ ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯದ ಕಾರಣ ಈ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೂ ನಮಗಿಲ್ಲ. ಅವರನ್ನು ನಮ್ಮ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಅವಲಂಬಿಸಿದರಿಂದ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ನಾವು ಕಳೆದುಕೊಂಡೆವು. 

ಆಯಿತು. ಹಾಲಿನವನು ಬಂದ. ಚಳಿಯಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ಹಾಲು ಪಡೆದಿದ್ದಾಯಿತು. ಅವರು ಬರುವವೆರೆಗೂ ಅದರ ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ನಮ್ಮದು. ಬೆಕ್ಕು ಕುಡಿಯಬಾರದು. ಹಾಲು ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣೆದುರು ಇದ್ದರೂ ನಾವು ಉಪಯೋಗಿಸಬಾರದು. ಆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನಮಗಿಲ್ಲ. ಅವರು ಒಂಭತ್ತು ಗಂಟೆಗೆ ಫೋನ್ ಮಾಡಿದರು. "ನಾವು ಇಂದು ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಲು ನೀವೇ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ಪರವಾಗಿಲ್ಲ" ಎಂದರು. "ಸದ್ಯ, ಕಾಯುವುದು ತಪ್ಪಿತು. ಒಳ್ಳೆಯ ಹಾಲೂ ಸಿಕ್ಕಿತು" ಎಂದು ಸಂತೋಷವಾಯಿತು. ಈಗ ಹಾಲು ಕಾಯಿಸಬೇಕು. ಹಾಗೆಯೇ ಇಡುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನಮಗಿಲ್ಲ. ಸರಿಯಾದ ಪಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಯಿಸಬೇಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಹಾಲು ಒಡೆದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಸುವಾಗ ಎದುರುಗಡೆ ನಿಂತಿರಬೇಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಉಕ್ಕಿ ಹಾಳಾಗುತ್ತದೆ. ಆರಾಮವಾಗಿ ಪೇಪರ್ ಓದುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೂ ಸಂಚಕಾರ ಬಂತು. ಹಾಲು ಕಾಯಿಸಿದ್ದಾಯಿತು. 

ನಮ್ಮ ಮನೆಯ ಡೇರಿ ಹಾಲೂ ತಂದಿದ್ದೇವಲ್ಲ. ಇದನ್ನೇನು ಮಾಡುವುದು? ಸರಿ. ಹೆಪ್ಪು ಹಾಕಿ ಮೊಸರು ಮಾಡಿದ್ದಾಯಿತು. ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಹಾಲು ಸಾಲದು. ಈ ಮೊಸರನ್ನೇ ಹಾಲು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳೋಣ ಅಂದರೆ ನಮಗೆ ಅದನ್ನು ಮಾಡಲಾಗದು. ಹಾಲು ಮೊಸರು ಮಾಡಬಹುದೇ ಹೊರತು ಅದು ಮೊಸರಾದಮೇಲೆ ಮತ್ತೆ ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿ ಹಾಲು ಮಾಡಲಾಗದು. ನಮಗೆ ಆ ಶಕ್ತಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಇಲ್ಲ. ಮೊಸರಿನಿಂದ ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಬೆಣ್ಣೆ ತೆಗೆಯಬಹುದು. ಬೆಣ್ಣೆಯಿಂದ ಪಾಡುಪಟ್ಟು ತುಪ್ಪ ಮಾಡಬಹುದು. ಮುಂದಿನ ಆ ದಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಇವೆ. ಅವೂ ಪ್ರಯಾಸದ ದಾರಿಗಳು. ಮೊಸರಿನಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ತುಪ್ಪ ಮಾಡಲಾರೆವು. ಹಿಂದೆ ಹೋಗುವಂತಿಲ್ಲ. ಮುಂದೆ ಹೋಗಬೇಕಾದರೂ ಒಂದು ನಿಶ್ಚಿತ ಕ್ರಮದಲ್ಲೇ ಹೋಗಬೇಕು. ನಮಗೆ ಈ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮೀರುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವಿಲ್ಲ. ಈ ಕ್ರಮಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಕೈ ತಪ್ಪಿದರೆ, ಎಚ್ಚರ ತಪ್ಪಿದರೆ, ಪದಾರ್ಥ ಚೆಲ್ಲಿಯೋ, ಸೀದೋ, ಮತ್ತೇನೋ ಆಗಿ ಹಾಳಾಗುತ್ತದೆ. 

ಪರಮಾತ್ಮನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹಾಗಿಲ್ಲ. ಅವನಿಗೆ "ಇದು ಕ್ರಮ. ಹೀಗೆ ಮಾಡು" ಎಂದು ಹೇಳುವವರಿಲ್ಲ. ಏನೂ ಇಲ್ಲದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಹಾಲನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಲ್ಲ. ಹಾಲಿನಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ತುಪ್ಪ ಮಾಡಬಲ್ಲ. ತುಪ್ಪದಿಂದ ಮತ್ತೆ ಹಾಲನ್ನೋ, ಮೊಸರನ್ನೋ ಮಾಡಬಲ್ಲ. ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ? ಹಾಲಿನಿಂದ, ಮೊಸರಿನಿಂದ, ಬೆಣ್ಣೆಯಿಂದ ಅಥವಾ ತುಪ್ಪದಿಂದ ಜೇನು ತುಪ್ಪವನ್ನೂ ಮಾಡಬಲ್ಲ. ಹೆಚ್ಚೇಕೆ? ಸುಣ್ಣದಿಂದ ಬೆಣ್ಣೆಯನ್ನೂ, ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಜೇನು ತುಪ್ಪವನ್ನೂ ಮಾಡಬಲ್ಲ! 

ಪರಮಾತ್ಮನ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವಾಗ "ಕರ್ತು೦, ಅಕರ್ತು೦, ಅನ್ಯಥಾ ಕರ್ತು೦ ಶಕ್ತ:" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವನು ಏನನ್ನನಾದರೂ ಮಾಡಬಲ್ಲ. ಮಾಡಿದ್ದನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿ ಹಿಂದಿನಂತೆ ಇರಿಸಬಲ್ಲ. ಅಥವಾ ಇವೆರಡಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲದ ಮತ್ತೇನನ್ನೋ ಸಹ ಮಾಡಬಲ್ಲ! ಅವನಿಗೆ ಈ ಎಲ್ಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಇದೆ. ಅದಕ್ಕೇ "ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ" ಎನ್ನುವುದು. ಅದು ಯಾವುದೇ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಲ್ಲದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ. "ಹೀಗೆ ಮಾಡು, ಹಾಗೆ ಮಾಡಬೇಡ" ಎಂದು ಹೇಳುವವರಿಲ್ಲದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ. ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮದಲ್ಲೇ ಮಾಡಬೇಕೆನ್ನುವ ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಲ್ಲದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ "ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ". 

***** 

ಯಾವುದೋ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಣ ಸಾಲದೇ ಬಂದಿದೆ. ಬ್ಯಾಂಕಿನಲ್ಲಿ ಸಾಲ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಬ್ಯಾಂಕಿಗೆ ಹೋದೆವು. ಅಲ್ಲಿ ಶಾಖಾ ಪ್ರಬಂಧಕ ಅಥವಾ ಬ್ರಾಂಚ್ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ನೋಡಿದ್ದಾಯಿತು. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಸಕಲ ಕಾಗದ-ಪತ್ರಗಳನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾಯಿತು. ಅವರಿಗೆ ಇಪ್ಪತ್ತು ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿವರೆಗೆ ಸಾಲ ಕೊಡುವ ಅಧಿಕಾರ ಅಥವಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಇದೆ. ನಮಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಕು. "ನೋಡಿ, ಅಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬ್ರಾಂಚ್ ಇದೆ. ಅಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬ್ರಾಂಚ್ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಒಂದು ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿವರೆಗೂ ಸಾಲ ಕೊಡಬಲ್ಲರು. ಅಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ" ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. ನಮಗೆ ಅದೂ ಸಾಲದು. "ಮೇಲಿನ ಆಫೀಸಿಗೆ ಕಳಿಸುತ್ತೇವೆ. ರೀಜಿನಲ್ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಅವರಿಗೆ ಹತ್ತು ಕೋಟಿವರೆಗೂ ಅಧಿಕಾರ ಇದೆ" ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. ನಮಗೆ ಅದೂ ಸಾಲದು. "ಹೆಡ್ ಆಫೀಸಿಗೆ ಕಳಿಸುತ್ತೇವೆ. ಅಲ್ಲಿ ಜನರಲ್ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಐವತ್ತು ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿವರೆಗೂ ಸಾಲ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಬಲ್ಲರು" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಕಾದರೆ ಏನು ಮಾಡುವುದು? "ನಮ್ಮ ಸಿ. ಎಂ. ಡಿ. (ಅಥವಾ ಸಿ. ಇ. ಓ.) ಇದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ನೂರು ಕೋಟಿ  ರೂಪಾಯಿ ಕೊಡುವ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ" ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಬೇಕು ನಮಗೆ. "ನಮ್ಮ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮಂಡಳಿ ಇದೆ. ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ಸಗೆ ಮಿತಿಯಿಲ್ಲದ, ಅನ್ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಅಥವಾ ಫುಲ್ ಪವರ್ ಇದೆ" ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. 

ಹೋಗಲಿ, ನಮ್ಮ ಅರ್ಜಿ ಅಲ್ಲಿಗೇ ಹೋಗಲಿ ಅನ್ನುತ್ತೇವೆ. ಅವರಿಗೆ ಎಷ್ಟು ಬೇಕಾದರೂ ಸಾಲ ಮಂಜೂರು ಮಾಡುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಇದೆಯೇ? ಇಲ್ಲ. ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಒಟ್ಟು ಬಂಡವಾಳದ ಒಂದು ಮಿತಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೊಡಲು ಅವರಿಗೂ ಅಧಿಕಾರ ಇಲ್ಲ. ಹಾಗೆ ಮಾಡಬೇಕಾದರೆ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಪರವಾನಗಿ ಬೇಕು ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಕಥೆ ಏನು? ಅವರಿಗೆ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದ, ಬಹು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಸೆಳೆತಗಳ ಅಂಕುಶ ಉಂಟು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಯಾರಿಗೂ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಇಲ್ಲ. ಪರಮಾಧಿಕಾರ ಇರುವವರು ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಅಧಿಕಾರವೂ (ಡೆಲಿಗೇಟೆಡ್ ಪವರ್ಸ್) ಅನೇಕ ನಿಬಂಧನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದೆ. ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ಯಾರಿಗೂ ಇಲ್ಲ!

ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ಹಾಗಿಲ್ಲ. ಅವನಿಗೆ ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಉಂಟು. ಅವನೇ ಅನೇಕ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ತನ್ನ ಅನಂತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಪಾಲು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಕೊಟ್ಟಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ಅನಂತ ಮಡಿ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಅವನ ಬಳಿ ಇದೆ. ಅವನು ಎಷ್ಟು ಕೊಡಬಲ್ಲ? ಮುಕುಂದಮಾಲಾ ಸ್ತೋತ್ರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕುಲಶೇಖರ ಅಲ್ವಾರ್ ಹೇಳುವಂತೆ ಅವನು ತನ್ನ ನಿಜ ಭಕ್ತರಿಗೆ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನೇ ಕೊಡುವಷ್ಟು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. (ಇದನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ನೋಡಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ}. 

ಯಾವುದೇ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಪರಮಾಧಿಕಾರ ಉಳ್ಳ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾಗ ತಮ್ಮ ಕೈಕೆಳಗಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಕೊಡಬಹುದು. ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೆಲಸಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ನಡೆಯಲಿ. ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳೂ ತಮ್ಮವರೆಗೆ ಬರುವುದು ಬೇಡ. ಸಣ್ಣ ವಿಷಯಗಳು ಕೆಳಗಿನ ಹಂತದಲ್ಲೇ ತೀರ್ಮಾನವಾಗಲಿ ಎನ್ನುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಹೀಗೆ ಅಧಿಕಾರದ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಣ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು "ಅಧಿಕಾರ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಣ ಅಥವಾ ಡೆಲಿಗೇಷನ್ ಆಫ್ ಪವರ್ಸ್" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಮಾಡಿರುವ ಅಧಿಕೃತ ಕಡತಕ್ಕೆ "ಪವರ್ ಛಾರ್ಟ್" ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ.  ಪರಮಾತ್ಮನು ತನ್ನ ಅನುಯಾಯಿ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹೀಗೆ ಪವರ್ ಚಾರ್ಟ್ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಶ್ರೀಜಗನ್ನಾಥ ದಾಸರು ತಮ್ಮ ಹರಿಕಥಾಮೃತಸಾರ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಂಧಿಯನ್ನೇ ಇದಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಗ್ರಂಥದ ಹದಿನಾರನೇ ಸಂಧಿಯ ಹೆಸರೇ "ದತ್ತ  ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಧಿ" ಎಂದು. ದತ್ತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಅಂದರೆ ಡೆಲಿಗೇಟೆಡ್ ಪವರ್ಸ್ ಎಂದೇ ಅರ್ಥ. ಆಸಕ್ತರು ಈ ಗ್ರಂಥ ನೋಡಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಷಯ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.  

*****

ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಗೆ ಎಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕಾರ ಇದೆ ಎಂದು ಹಿಂದಿನ "ಇಂದಿರಾರಮಣನ ಮಂದಿರದ ಒಳಗೆ" ಎಂಬ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದೆವು. ಪರಮಾತ್ಮನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಎಷ್ಟಿದೆ ಎಂದರೆ ಅದರ ಅರಿವು ಸ್ವತಃ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಗೆ ಇಲ್ಲವಂತೆ. ಶ್ರೀ ಕನಕದಾಸರು ತಮ್ಮ ಹರಿಭಕ್ತಿಸಾರದಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ:

ಸಾಗರನಮಗಳರಿಯದಂತೆ ಸ 

ಸರಾಗದಲಿ ಸಂಚರಿಸುತಿಹ ವು 

ದ್ಯೋಗವೇನು ನಿಮಿತ್ತ ಕಾರಣವಿಲ್ಲ ಲೋಕದಲಿ 

ಪರಮಾತ್ಮನ ನಡೆಗಳನ್ನು ಸದಾ ಅವನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸಾಗರನ ಮಗಳೇ (ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯೇ) ಅರಿಯಳು. (ಹೆಂಡತಿಗೇ ತಿಳಿಯದಂತೆ ಓಡಾಡುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಅವನೊಬ್ಬನಿಗೇ ಉಂಟು ಅಂದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಹೇಳಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ!) ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತೇನು ಸಾಕ್ಷಿ ಬೇಕು?

ಹೀಗೇ ಮಾಡಲೇಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿಯಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ಮಾಡಬಾರದೆಂಬ ನಿಷೇಧವಿಲ್ಲ. ಇದೇ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ರೀತಿಯಿಲ್ಲ. ಮಾಡಿದ್ದು ಬದಲಾಯಿಸುವಂತೆ ಇಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಕಟ್ಟಳೆಯಿಲ್ಲ. ಏನನ್ನಾದರೂ ಮಾಡುವಾಗ ಕಾದು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ ಕೆಲಸ ಕೆಡುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಶಂಕೆಯೂ ಇಲ್ಲ. ಯಾರಿಗಾದರೂ ಹೇಳಿ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂದಿಲ್ಲ. ಮಾಡಿದಮೇಲಾದರೂ ಯಾರಿಗಾದರೂ ಹೇಳಬೇಕು ಎಂದೂ ಇಲ್ಲ. ಅವನು ಮಾಡಿದ್ದು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಆಡಿಟರ್ ಯಾರಿಲ್ಲ. ಅವನು "ಸರ್ವಕಾರ್ತಾ, ನ ಕ್ರೀಯತೇ". "ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮಾಡುವವನು. ಅವನನ್ನು ಮಾಡುವವರು ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ."  ಅನನು ಮಾಡುವುದು ಯಾರಿಗೂ ಗೊತ್ತಾಗುವುದೂ ಇಲ್ಲ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಎಲ್ಲಿಯೂ, ಯಾರಿಗೂ ಇಲ್ಲದ ಅಖಂಡ ಮತ್ತು ಇತಿ-ಮಿತಿ ಇಲ್ಲದ ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ. ಶ್ರೀಪುರಂದರದಾಸರು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ "ತನ್ನ ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಲಿ" ಅಂದರೆ ಇದೇ.

ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಕೂಲಿ. ಸಾಧನೆಗೆ ತಕ್ಕ ಸತ್ಕಾರ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿಯಮ. ಆದರೆ ಅವನು ಈ ಯಾವ ನಿಯಮಗಳಿಗೂ ಮೀರಿದವನು. ಅವನು ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿದರೆ ಸಾಧನೆಯ ಯೋಗ್ಯತೆಯನ್ನೂ ಮೀರಿ ಫಲ ಕೊಡಬಲ್ಲನು. 

ಇದನ್ನೇ "ಸರಸಿಜಾಕ್ಷನು ತನ್ನ ಸಕಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಲಿ ಸರಿಭಾಗ ಕೊಡುವ ತನ್ನರಮನೆಯ ಒಳಗೆ" ಎಂದು ದಾಸರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ವಿವರವನ್ನು ಮುಂದೆ ನೋಡೋಣ. 

*****

"ಆರಮಾನೆಯ ಒಳಗೆ ಸರಿಭಾಗ" ಮತ್ತು "ತೊಂಡರಿಗೆ ತೊಂಡನಾಗಿ" ಎನ್ನುವುವು ಇನ್ನೂ ಉಳಿದಿವೆ. ಇವನ್ನು ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನೋಡೋಣ.